In the heart of India’s arid landscapes, where water is a luxury and wildlife struggles for survival, Radheshyam Bishnoi has emerged as a beacon of hope. His journey began in 2018 with just a liter of water, and today, he has created over 50 water ponds, holding up to 10,000 liters, ensuring that no wild animal perishes from thirst.
His commitment to conservation started early, rescuing injured animals and later realizing the alarming decline of the Great Indian Bustard and Chinkara population. Despite lacking formal training, he equipped himself with veterinary skills and launched an ambitious initiative in 2015 to safeguard wildlife from railway tracks, high-tension wires, and poaching threats. His relentless efforts have significantly reduced Chinkara mortality and contributed to the revival of the endangered Great Indian Bustard.
Beyond rescue, Radheshyam fights poaching head-on, leading to over 50 cases and 300 arrests. With the support of the Bishnoi community, his work has transformed Rajasthan’s ecosystem, proving that one individual’s determination can turn the impossible into reality. His unwavering dedication is a testament to the power of human will in protecting nature.
भारत के शुष्क मरुस्थल में, जहां पानी दुर्लभ है और वन्यजीव जीवित रहने के लिए संघर्ष करते हैं, राधेश्याम बिश्नोई ने एक नई उम्मीद जगाई है। 2018 में मात्र 1 लीटर पानी से शुरू हुआ उनका प्रयास आज 50 से अधिक पोखरों में बदल चुका है, जिनमें 10,000 लीटर तक पानी संग्रहित होता है, ताकि कोई भी जंगली जानवर प्यासा न रहे।
बचपन से घायल वन्यजीवों को बचाने वाले राधेश्याम ने जब ग्रेट इंडियन बस्टर्ड और चिंकारा की घटती संख्या देखी, तो उन्होंने बिना किसी औपचारिक प्रशिक्षण के स्वयं जंगलों की रक्षा का बीड़ा उठाया। 2015 में उन्होंने रेलवे ट्रैक, हाई टेंशन तारों और शिकारियों से जानवरों को बचाने का अभियान शुरू किया। उनकी अथक मेहनत से चिंकारा की मृत्यु दर में भारी कमी आई है और ग्रेट इंडियन बस्टर्ड की संख्या में वृद्धि हुई है।
राधेश्याम न केवल बचाव कार्य करते हैं बल्कि शिकार के खिलाफ भी मजबूती से खड़े हैं। अब तक उन्होंने 50 से अधिक केस दर्ज करवाए हैं और 300 से ज्यादा शिकारियों को जेल भिजवाया है। उनके प्रयासों ने यह साबित कर दिया कि सच्ची नीयत से कुछ भी संभव है।
भारतातील कोरड्या वाळवंटात, जिथे पाणी मिळणे कठीण आहे आणि वन्यजीव टिकून राहण्यासाठी झगडत आहेत, तिथे राधेश्याम बिश्नोई यांनी आशेचा किरण निर्माण केला आहे. २०१८ मध्ये केवळ १ लिटर पाण्याने सुरू झालेली त्यांची मोहीम आज ५० हून अधिक पोखरांमध्ये बदलली आहे, ज्यामध्ये १०,००० लिटरपर्यंत पाणी साठवले जाते, जेणेकरून कोणताही वन्य प्राणी तहानलेला राहू नये.
लहानपणापासून जखमी वन्यजीवांचे रक्षण करणारे राधेश्याम यांनी ग्रेट इंडियन बस्टर्ड आणि चिंकारा यांची घटती संख्या पाहिली आणि कोणतेही औपचारिक प्रशिक्षण नसतानाही त्यांनी स्वतः जंगल संरक्षणाची जबाबदारी घेतली. २०१५ मध्ये त्यांनी रेल्वे ट्रॅक, उच्च दाबाच्या तारा आणि शिकाऱ्यांपासून प्राण्यांचे संरक्षण करण्याचे अभियान सुरू केले. त्यांच्या अथक प्रयत्नांमुळे चिंकारा मृत्यूदर मोठ्या प्रमाणात कमी झाला असून ग्रेट इंडियन बस्टर्डची संख्या वाढू लागली आहे.
राधेश्याम फक्त बचावकार्यासाठीच कार्य करत नाहीत, तर शिकारविरोधातही ठामपणे उभे आहेत. त्यांनी आतापर्यंत ५० हून अधिक प्रकरणे नोंदवली आहेत आणि ३०० हून अधिक शिकाऱ्यांना तुरुंगात पाठवले आहे. त्यांच्या या कार्याने सिद्ध केले आहे की खरी इच्छाशक्ती असेल, तर काहीही शक्य आहे.
ભારતના સૂકા રણપ્રદેશમાં, જ્યાં પાણી દુર્લભ છે અને વન્યજીવો જીવતા રહેવા માટે સંઘર્ષ કરે છે, ત્યાં રાધેશ્યામ બિશ્નોઈ આશાની નવી કિરણ બન્યા છે. ૨૦૧૮ માં ફક્ત ૧ લીટર પાણીથી શરૂ થયેલું તેમનું કાર્ય આજે ૫૦ થી વધુ તળાવોમાં ફેરવાઈ ગયું છે, જેમાં ૧૦,૦૦૦ લીટર સુધીનું પાણી સંગ્રહિત છે, જેથી કોઈપણ વન્યજીવ તરસ્યો ન રહે.
છેલ્પણેથી જ ઘાયલ વન્યજીવોને બચાવનારા રાધેશ્યામે જ્યારે ગ્રેટ ઇન્ડિયન બસ્ટર્ડ અને ચિંકારા ની ઘટતી સંખ્યા જોઈ, ત્યારે કોઈપણ ઔપચારિક તાલીમ વિના જ તેમણે પોતે જંગલોની રક્ષા કરવાની જવાબદારી લીધી. ૨૦૧૫ માં તેમણે રેલવે ટ્રેક, હાઈ-ટેન્શન વાયર અને શિકારીઓથી પ્રાણીઓ બચાવવાનો અભિયાન શરૂ કર્યો. તેમના અનવરત પ્રયાસોથી ચિંકારાની મૃત્યુદર ખુબજ ઘટી ગઈ છે અને ગ્રેટ ઇન્ડિયન બસ્ટર્ડ ની સંખ્યા વધવા લાગી છે.
રાધેશ્યામ ફક્ત બચાવ કાર્ય જ કરતા નથી, પણ તેઓ શિકારના વિરોધમાં પણ દૃઢતાથી ઉભા છે. અત્યાર સુધીમાં તેમણે ૫૦ થી વધુ કેસ નોંધાવ્યા છે અને ૩૦૦ થી વધુ શિકારીઓને જેલ ભેગા કર્યા છે. તેમના પ્રયત્નો એ સાબિત કરી દીધું કે સાચા ઈરાદા સાથે કંઈ પણ શક્ય છે.
భారతదేశపు పొడిబారిన ఎడారిలో, అక్కడ నీరు దొరకడం కష్టం, జంతువులు త్రాగడానికి తెగాడుతూ ఉన్న సమయంలో, రాధేశ్యామ్ బిష్నోయి ఒక కొత్త ఆశను చూపించారు. 2018లో కేవలం 1 లీటర్ నీటితో మొదలైన ఆయన ప్రయాణం, ఈరోజు 50కు పైగా నీటి తొట్లు (పోఖర్లు) ఏర్పరచడంలో మారింది, ఇందులో 10,000 లీటర్ల వరకు నీరు నిల్వ చేయబడుతోంది, తద్వారా ఏ ఒక్క అడవి జంతువూ దాహంతో చనిపోకుండా ఉండగలదు.
చిన్నప్పటి నుంచే గాయపడిన అడవి జంతువులను రక్షించే రాధేశ్యామ్, గ్రేట్ ఇండియన్ బస్టర్డ్ మరియు చింకారాల సంఖ్య తగ్గిపోతున్నదని గమనించి, ఎటువంటి అధికారిక శిక్షణ లేకుండానే అడవుల సంరక్షణ బాధ్యతను స్వయంగా తీసుకున్నారు. 2015లో, రైల్వే ట్రాక్లు, హై-టెన్షన్ వైర్లు మరియు వేటగాళ్ల బారిన పడకుండా జంతువులను రక్షించేందుకు ఆయన ఒక ఉద్యమాన్ని ప్రారంభించారు. వారి నిరంతర శ్రమ ఫలితంగా, చింకారాల మరణాల సంఖ్య గణనీయంగా తగ్గింది, అలాగే గ్రేట్ ఇండియన్ బస్టర్డ్ పక్షుల సంఖ్య పెరుగుతోంది.
రాధేశ్యామ్ కేవలం రక్షణ పరంగా మాత్రమే కాకుండా, వేటగాళ్లను ఎదుర్కొనటంలోనూ ముందుండి పోరాడుతున్నారు. ఇప్పటి వరకు 50కి పైగా కేసులు నమోదు చేయించడంతో పాటు, 300కు పైగా వేటగాళ్లను జైలుకు పంపించారు. ఆయన చూపించిన మార్గం మనకు నిరూపిస్తుంది: నిజమైన సంకల్పం ఉంటే, ఏదైనా సాధ్యమే!
ಭಾರತದ ಒಣಮರುಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ, ನೀರಿನ ಲಭ್ಯತೆ ಕಡಿಮೆ ಇದ್ದು, ಅಲ್ಲಿ ವನ್ಯಜೀವಿಗಳು ಜೀವಿಸಬೇಕಾದರೆ ಹೋರಾಡಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ, ರಾಧೇಶ್ಯಾಮ್ ಬಿಷ್ನೋಯಿ ಈ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಲು ಹೊಸ ಆಶಾಕಿರಣವಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದ್ದಾರೆ. 2018ರಲ್ಲಿ ಕೇವಲ 1 ಲೀಟರ್ ನೀರಿನಿಂದ ಆರಂಭವಾದ ಅವರ ಪ್ರಯತ್ನ, ಇಂದು 50ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ನೀರಿನ ತೊಟ್ಟಿಗಳು (ಪೋಖರ್ಗಳು) ನಿರ್ಮಾಣವಾಗುವಂತಾಗಿದೆ, ಇದರಿಂದ 10,000 ಲೀಟರ್ ತನಕ ನೀರು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿ, ಯಾವುದೇ ವನ್ಯಜೀವಿ ಬಾಯಾರದಂತೆ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತಿದೆ.
ಬಾಲ್ಯದಿಂದಲೇ ಗಾಯಗೊಂಡ ವನ್ಯಜೀವಿಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವ ಶೌರ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ರಾಧೇಶ್ಯಾಮ್, ಗ್ರೇಟ್ ಇಂಡಿಯನ್ ಬಸ್ಟರ್ಡ್ ಮತ್ತು ಚಿಂಕಾರಾ鹿ಯಂಥ ಜಂತುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆಯಾದುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿ, ಯಾವುದೇ ಶಿಸ್ತುಬದ್ಧ ತರಬೇತಿ ಇಲ್ಲದೆ ಸ್ವತಃ ಅರಣ್ಯ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಹೊಣೆಯನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡರು. 2015ರಲ್ಲಿ, ರೈಲ್ವೆ ಹಳಿ, ಹೈ-ಟೆನ್ಷನ್ ತಂತಿಗಳು ಮತ್ತು ಬೇಟೆಗಾರರಿಂದ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಒಂದು ಅಭಿಯಾನ ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಅವರ ನಿರಂತರ ಪ್ರಯತ್ನಗಳ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ಚಿಂಕಾರಾಗಳ ಮರಣ ಪ್ರಮಾಣವು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಕುಗ್ಗಿದೆ, ಮತ್ತು ಗ್ರೇಟ್ ಇಂಡಿಯನ್ ಬಸ್ಟರ್ಡ್ ಪಕ್ಷಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯೂ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ.
ರಾಧೇಶ್ಯಾಮ್ ಕೇವಲ ವನ್ಯಜೀವಿಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವುದಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಬೇಟೆಗಾರರ ವಿರುದ್ಧ ಧೈರ್ಯದಿಂದ ನಿಂತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು 50ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಕರಣಗಳನ್ನು ದಾಖಲಿಸಿ, 300ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಬೇಟೆಗಾರರನ್ನು ಜೈಲಿಗೆ ಕಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಶ್ರಮ ನಮಗೆ ಒಂದು ಮಹತ್ವದ ಪಾಠ ಕಲಿಸುತ್ತದೆ – ನಿಜವಾದ ಸಂಕಲ್ಪವಿದ್ದರೆ, ಅಸಾಧ್ಯವೆನ್ನಿಸುವುದೇ ಇಲ್ಲ
A CSR Initiative of
Designed and Executed by
Implemented by
Technology is a useful servant, but a dangerous master, it was rightly said. Electronic devices have grown into an inevitable part of our daily lives.
