Cloudbursts, Flash Floods, and the Climate Emergency in Himachal Pradesh
July 22, 2025
Over the past week, Himachal Pradesh has been battered by a series of intense cloudbursts and flash floods, particularly in Mandi, Kangra, Kullu, Chamba, Shimla, and Solan districts. In just 24 hours from June 30 to July 1 in the Mandi–Seraj region, rainfall soared to 140.7 mm, exceeding the usual 6.9 mm—a staggering 1,939 % above average, according to local meteorological records.
Ani(Ani)
The human toll has been grave: at least 10 dead, 34 missing, and hundreds of homes, bridges, roads, and power lines swept away by landslides and raging waters. Across the state, 17 fatalities and around ₹300 crore in damages have been reported amid torrential rain since late June.
Emergency teams from the NDRF, SDRF, state police, and local administrations have launched round‑the‑clock rescue operations. They’ve evacuated hundreds—including stranded tourists and migrant labourers—established temporary shelters, and are working frantically to clear debris‑choked roads and collapsed hydroelectric infrastructure.
Cloudbursts and Flash Floods: Geography Meets Meteorology
A cloudburst—defined by the IMD as an extremely intense rainfall event exceeding 100 mm/hour over a small area—can unleash sudden torrents in mountainous terrain. In the Himalayas, steep slopes do little to slow water, and sediment‑clogged slopes lead to fast-moving landslides that compound the effects.
Causes? A combination of:
Exceptional monsoon moisture surges (fed by the Indian summer monsoon, now intensified).
Orographic uplift—air masses rising over mountains cool and release concentrated precipitation.
Disrupted drainage due to deforestation, infrastructure growth, and extensive hydropower development.
Scientific research shows Himalayan flash floods and cloudbursts have become more frequent in recent years. In 2023, Himachal witnessed a doubling of such events compared to previous years, with over a 120 % increase in cloudbursts. (International Socialist) Thirteen percent of the seasonal rainfall in parts of Mandi fell in just one day this week—a harbinger of rapidly intensifying rainfall extremes favoured by climate change.
Climate Change: Fueling the Extremes
The root of intensified cloudbursts lies in a warming climate. As global average temperatures rise, the atmosphere’s capacity to hold moisture increases. Studies show monsoon rains over Northern India—including Himalayan regions—are now likely to increase by 10 to 50 % (1901–2015), with projections of 50–200 % increase under moderate future warming arxiv.org.
In parallel, accelerated glacial melt in the Himalayas—66 % glacier area lost since 1962—shifts seasonal hydrology dramatically, increasing flood risk during monsoon peak. This water, instead of being released gradually, is now unleashed abruptly, straining natural buffers.
Human Factors: Tipping a Fragile Balance
While climate change sets the stage, local development practices amplify disaster risk:
Deforestation, road cuts, and unregulated construction weaken slope stability.
Hydropower projects and dams disrupt river flow and sediment dynamics.
Roads and bridges built haphazardly across fragile terrain wash away under extreme rainfall.
The region’s growing tourism and urbanization outpace planning and drainage infrastructure.
Experts warn that unplanned development and hill cutting have undermined ecosystem stability—turning natural hazards into human-made disasters downtoearth.org.in.
Building Resilience Through Policy and Practice
To curb these disasters and build resilience, a multi-pronged strategy is essential:
Early Warning Systems – Deploy hyperlocal rain gauges, cloudburst detection, and alert networks integrated with emergency response.
Sustainable Land Use – Enforce stringent regulations on hill cutting, promote reforestation, and protect watershed zones.
Greener Infrastructure – Ban structures in risk-prone valleys, elevate roads, retrofit bridges for flood tolerance, and integrate nature-based solutions.
Climate-Sensitive Planning – Revise guidelines for hydropower, tourism, and construction to respect ecological limits.
Community Preparedness – Train locals, laborers, tourists, and civil agencies for swift evacuation and disaster response.
Chief Minister Sukhu has declared a special relief package and increased compensation for livestock and homes, while calling for a detailed government study into why slopes collapsed even on solid strata.
A Himalayan Wake-Up Call
This disaster isn’t just a local tragedy—it’s a global signal. Climate science predicts more frequent, intense rainfall, especially in sensitive mountain zones. The Himalayas are already undergoing rapid changes: rising temperatures, retreating glaciers, and shifting weather patterns.
Without urgent, integrated action, the region’s delicate balance will further tilt toward deeper disasters, risking lives, livelihoods, biodiversity, and long-term stability.
हिमाचल प्रदेश में बादल फटना, अचानक बाढ़ और जलवायु आपातकाल
July 22, 2025
पिछले एक सप्ताह में हिमाचल प्रदेश के कई जिलों—मंडी, कांगड़ा, कुल्लू, चंबा, शिमला और सोलन—में लगातार बादल फटने और अचानक बाढ़ की घटनाओं ने भारी तबाही मचाई है। सिर्फ 24 घंटों (30 जून से 1 जुलाई) में मंडी-सेराज क्षेत्र में 140.7 मिमी बारिश दर्ज की गई, जबकि सामान्य औसत मात्र 6.9 मिमी होती है—जो सामान्य से 1,939% अधिक है।
Ani(Ani)
जानमाल का भारी नुकसान
अब तक राज्य में 17 लोगों की मौत और 34 लोग लापता बताए जा रहे हैं। सैकड़ों मकान, पुल, सड़कें और बिजली की लाइनें भूस्खलन और तेज बहाव में बह गईं। भारी बारिश के चलते ₹300 करोड़ से अधिक की क्षति हुई है।
NDRF, SDRF, पुलिस व स्थानीय प्रशासन की टीमें लगातार राहत और बचाव कार्यों में लगी हैं। सैकड़ों लोगों को—जिनमें पर्यटक और प्रवासी मज़दूर शामिल हैं—बचाया गया है। मलबा हटाने, सड़कें खोलने और ढह चुकी जलविद्युत परियोजनाओं को ठीक करने का काम जारी है।
बादल फटना और फ्लैश फ्लड: भौगोलिक और मौसम वैज्ञानिक पहलू
भारतीय मौसम विभाग (IMD) के अनुसार, बादल फटना वह स्थिति है जब किसी छोटे क्षेत्र में बहुत कम समय में 100 मिमी/घंटे से अधिक बारिश होती है।
हिमालय में ढलानों की तीव्रता के कारण पानी तेजी से बहता है और मिट्टी व पत्थरों के साथ मिलकर विनाशकारी भूस्खलन को जन्म देता है।
कारण:
भारतीय मानसून की तीव्र नमी से भरे तूफान
पर्वतीय क्षेत्रों में हवा के उठने से अत्यधिक वर्षा (ओरोग्राफिक इफेक्ट)
वनों की कटाई, असंतुलित विकास और जलविद्युत परियोजनाएं
जल निकासी व्यवस्था का बाधित होना
2023 में हिमाचल में बादल फटने की घटनाओं में 120% की वृद्धि देखी गई। मंडी के कुछ हिस्सों में इस सप्ताह मात्र एक दिन में ही पूरे सीजन की 13% वर्षा हुई—जो जलवायु परिवर्तन के कारण वर्षा की तीव्रता में हो रही बढ़ोतरी का संकेत है।
जलवायु परिवर्तन: इन चरम घटनाओं की जड़
जैसे-जैसे वैश्विक तापमान बढ़ रहा है, वायुमंडल में नमी रखने की क्षमता भी बढ़ रही है, जिससे अचानक और भारी वर्षा की संभावना बढ़ जाती है।
वर्ष 1901–2015 के बीच उत्तरी भारत में मानसूनी वर्षा में 10% से 50% की वृद्धि देखी गई है, और भविष्य में यह 200% तक बढ़ सकती है।
इसके साथ ही, हिमालयी ग्लेशियरों के पिघलने की गति भी तेज हो गई है—1962 से अब तक 66% क्षेत्रफल घट चुका है—जिससे मानसून के दौरान अचानक बाढ़ का खतरा और बढ़ गया है।
मानवीय हस्तक्षेप: प्राकृतिक आपदा को मानव-निर्मित संकट में बदलना
जलवायु परिवर्तन तो पृष्ठभूमि है, लेकिन स्थानीय विकास की अनियोजित नीति इस संकट को और गंभीर बना रही है:
वनों की कटाई, सड़क निर्माण और अनियंत्रित निर्माण कार्य
जलविद्युत परियोजनाएं जो नदी प्रवाह और तलछट प्रवाह को बाधित करती हैं
कमज़ोर पहाड़ी ढलानों पर अव्यवस्थित सड़कें और पुल
पर्यटन और नगरीकरण में तेजी—लेकिन जल निकासी और नियोजन में भारी कमी
विशेषज्ञों का कहना है कि इन गतिविधियों ने पारिस्थितिकी की स्थिरता को नुकसान पहुंचाया है, जिससे प्राकृतिक आपदाएं अब मानवीय त्रासदी बनती जा रही हैं।
समाधान: नीति और व्यवहार में बदलाव की जरूरत
लचीलापन और सतत विकास के लिए एक समग्र रणनीति आवश्यक है:
सटीक चेतावनी प्रणाली – स्थानीय स्तर पर वर्षा मापी यंत्र, बादल फटना पहचानने वाले सेंसर और आपातकालीन चेतावनी तंत्र
सतत भूमि उपयोग – पहाड़ी कटाव पर प्रतिबंध, वनों की बहाली, जलग्रहण क्षेत्रों की सुरक्षा
हरित अवसंरचना – जोखिम वाले क्षेत्रों में निर्माण निषिद्ध, पुलों को बाढ़रोधी बनाना, प्राकृतिक समाधान अपनाना
जलवायु-संवेदनशील योजना – पर्यटन, जलविद्युत और निर्माण के लिए पारिस्थितिक सीमाओं का सम्मान
समुदाय की तैयारी – स्थानीय नागरिकों, मज़दूरों और पर्यटकों को आपदा प्रबंधन में प्रशिक्षित करना
मुख्यमंत्री सुखविंदर सुक्खू ने विशेष राहत पैकेज की घोषणा की है, मवेशियों और मकानों के लिए मुआवज़ा बढ़ाया है, और यह जांच करवाने की बात कही है कि ठोस चट्टानों वाली ढलानों पर भी भू-स्खलन क्यों हुआ।
निष्कर्ष: यह केवल हिमाचल की नहीं, पूरी दुनिया की चेतावनी है
जलवायु विज्ञान स्पष्ट रूप से बताता है कि बारिश की चरम घटनाएं अब अधिक बार और अधिक तीव्र होती जा रही हैं—खासतौर पर हिमालय जैसे संवेदनशील क्षेत्रों में।
बिना ठोस, एकीकृत कार्रवाई के, हिमालयी क्षेत्र का नाज़ुक संतुलन और अधिक बिगड़ेगा—जिससे न केवल जीवन और आजीविका, बल्कि जैवविविधता और दीर्घकालिक स्थिरता भी खतरे में पड़ जाएगी।
हिमाचल प्रदेशमध्ये ढगफुटी, अचानक पूर आणि हवामान आपत्कालीन परिस्थिती
July 22, 2025
गेल्या आठवड्याभरात हिमाचल प्रदेशमधील मंडी, कांगडा, कुल्लू, चंबा, शिमला आणि सोलन या जिल्ह्यांमध्ये जोरदार ढगफुटी आणि अचानक पूरमुळे मोठ्या प्रमाणावर हानी झाली आहे. ३० जून ते १ जुलै या २४ तासांमध्ये मंडी-सेराज परिसरात १४०.७ मिमी पाऊस झाला, जो त्या भागातील सरासरी ६.९ मिमीपेक्षा १,९३९% अधिक आहे – ही अत्यंत धक्कादायक वाढ आहे.
Ani(Ani)
मानवी आणि आर्थिक नुकसान
या आपत्तीत किमान १७ लोकांचा मृत्यू झाला असून ३४ जण बेपत्ता आहेत. शेकडो घरे, पूल, रस्ते आणि वीजवाहिन्या पाण्याच्या प्रवाहात वाहून गेल्या.
राज्यात आतापर्यंत ₹३०० कोटींपेक्षा अधिक नुकसान झाल्याचा अंदाज आहे.
NDRF, SDRF, पोलीस व स्थानिक प्रशासन यांनी रात्रंदिवस बचाव मोहीम राबवली असून, अडकलेल्या पर्यटकांना आणि स्थलांतरित मजुरांना बाहेर काढून सुरक्षित स्थळी हलवण्यात आले आहे. ढासळलेले रस्ते, जलविद्युत प्रकल्प आणि अडलेली वाहतूक सुरू करण्याचे काम सुरू आहे.
ढगफुटी आणि अचानक पूर: भौगोलिक व हवामानशास्त्रीय कारणे
भारतीय हवामान विभागानुसार, एका छोट्या भागात एका तासात १०० मिमी पेक्षा अधिक पाऊस झाल्यास त्याला ढगफुटी म्हटले जाते.
हिमालयात डोंगरउतार खूपच तीव्र असल्यामुळे पाणी झपाट्याने खाली वाहते आणि त्याबरोबर माती व दगड घेवून येणाऱ्या भूस्खलनांना कारणीभूत ठरते.
मुख्य कारणे:
मोसमी वाऱ्यांमधून आलेल्या अति-आर्द्र वायुराशि
डोंगरांवरून उंचावणाऱ्या वाऱ्यांमुळे होणारा अधिक केंद्रित पाऊस (ओरोग्राफिक इफेक्ट)
मोठ्या प्रमाणावर झालेली वनीकरणतोड, रस्ते आणि जलविद्युत प्रकल्प
जलनिचरा यंत्रणेचे खंडित होणे
२०२३ मध्ये हिमाचल प्रदेशमध्ये ढगफुटीच्या घटनांमध्ये १२०% वाढ झाली. मंडीमधील काही भागांत एकाच दिवशी मोसमी पावसाचे १३% पाणी कोसळले—हवामान बदलामुळे पावसाची तीव्रता कशी वाढत आहे, याचे हे स्पष्ट लक्षण आहे.
हवामान बदल: या आपत्तींच्या मुळाशी
जगभरात सरासरी तापमान वाढल्यामुळे वायुमंडळात जास्त आर्द्रता साठू शकते—यामुळे अचानक मोठ्या प्रमाणावर पावसाच्या शक्यता वाढतात.
१९०१ ते २०१५ या काळात उत्तरी भारतात पावसात १०% ते ५०% वाढ झाली आहे, आणि पुढील काळात ती २००% पर्यंत होण्याची शक्यता आहे.
यासोबतच, हिमालयातील बर्फ वितळण्याची गती वाढली आहे—१९६२ पासून आत्ता पर्यंत ६६% ग्लेशियर क्षेत्र कमी झाले आहे—यामुळे पावसाळ्यात अचानक पूर येण्याचा धोका वाढतो.
मानवी हस्तक्षेप: निसर्ग संकटाचे मानवनिर्मित संकटात रूपांतर
हवामान बदल हे पृष्ठभूमी कारण असले, तरी स्थानिक पातळीवरील अनियंत्रित विकास हे संकट वाढवणारे मुख्य घटक ठरले आहेत:
वनीकरणतोड, डोंगर कापून केलेले बांधकाम
नदीप्रवाह आणि गाळ व्यवस्थापन बिघडवणारे जलविद्युत प्रकल्प
नाजूक भूभागावर बनवलेले रस्ते आणि पूल
नियोजनाविना वाढत चाललेले पर्यटन आणि शहरीकरण
तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे, की अशा असंतुलित विकासामुळे पर्यावरणीय समतोल बिघडला आहे आणि नैसर्गिक आपत्ती आता मानवनिर्मित संकटात परिवर्तित होत आहेत.
उपाययोजना: धोरण व कृतीत बदल आवश्यक
संकटांना टाळण्यासाठी आणि लवचिकता निर्माण करण्यासाठी बहुआयामी रणनीती आवश्यक आहे:
पूर्वसूचना प्रणाली – स्थानिक पातळीवर पावसाचे मोजमाप, ढगफुटी ओळख यंत्रणा व आपत्कालीन अलर्ट यांचे जाळे
शाश्वत जमीन वापर – डोंगर कापण्यावर नियंत्रण, वनीकरण, जलसंधारण क्षेत्रांचे रक्षण
हरित पायाभूत सुविधा – जोखमीच्या भागात नविन बांधकामास बंदी, पूल/रस्ते बळकट करणे, नैसर्गिक उपायांचा समावेश
हवामान-संवेदनशील नियोजन – पर्यटन, जलविद्युत व बांधकाम धोरणांना पर्यावरणाची मर्यादा मान्य करणे
समुदाय प्रशिक्षण – स्थानिक नागरिक, मजूर, पर्यटक व प्रशासन यांना आपत्ती प्रतिसादात तयार ठेवणे
मुख्यमंत्री सुखविंदर सुक्खूंनी विशेष मदत पॅकेज जाहीर केले असून, जनावरांच्या मृत्यू आणि घरांच्या नुकसानीसाठी भरपाई वाढवली आहे. तसेच, घनदाट दगडांच्या पृष्ठभागावरसुद्धा भूस्खलन का झाले, याची शासकीय पातळीवर चौकशी करण्याचे आदेश दिले आहेत.
शेवटचा विचार: ही फक्त हिमाचलची नाही, संपूर्ण जगाची इशारा घंटा आहे
हवामानशास्त्र सांगते की भविष्यात पावसाच्या घटनांमध्ये तीव्रता आणि वारंवारता वाढणार आहे—विशेषतः डोंगराळ, नाजूक पर्यावरणीय क्षेत्रात.
जर तातडीने समन्वयित उपाययोजना केल्या नाहीत, तर हिमालयाचा नाजूक समतोल आणखी ढासळेल—यामुळे मानवी जीवन, उपजीविका, जैवविविधता आणि दीर्घकालीन स्थिरतेवर गंभीर परिणाम होऊ शकतो.
હિમાચલ પ્રદેશમાં મેઘવિસ્ફોટ, અચાનક પૂરો અને હવામાન આપત્તિ
July 22, 2025
ગયા એક અઠવાડિયામાં હિમાચલ પ્રદેશના ઘણા જિલ્લાઓ—મંડી, કાંગરા, કુલ્લુ, ચંબા, શિમલા અને સોલન—માં ભારે મેઘવિસ્ફોટ અને અચાનક પૂરના કારણે ભારે વિનાશ સર્જાયો છે. માત્ર ૨૪ કલાક (૩૦ જૂનથી ૧ જુલાઈ) દરમિયાન માંડી-સેરાજ વિસ્તારમાં ૧૪૦.૭ મિમિ વરસાદ નોંધાયો, જ્યારે સામાન્ય રીતે ૬.૯ મિમિ રહે છે—એટલે કે સામાન્ય કરતાં ૧૯૩૯% વધારે.
Ani(Ani)
જીવતણ અને આર્થિક નુકસાન
હાલ સુધી રાજ્યમાં ૧૭ લોકોના મૃત્યુ થયા છે અને ૩૪ વ્યક્તિઓ ગાયબ છે. અનેક ઘરો, પુલો, રસ્તાઓ અને વિજ લાઈનો ભુસ્ખલન અને પૂરના કારણે નષ્ટ થઈ ગયાં છે. કુલ નુકસાન અંદાજે ₹૩૦૦ કરોડ હોવાનું જણાવાયું છે.
NDRF, SDRF, પોલીસ અને સ્થાનિક તંત્ર દ્વારા ૨૪ કલાક બચાવ કામગીરી ચાલુ છે. મુસાફરો અને શ્રમિકોને સુરક્ષિત સ્થળે ખસેડવામાં આવ્યા છે. રસ્તાઓ પરથી મકડી દૂર કરવી, તૂટી ગયેલી હાઈડ્રો પાવર લાઈનોને ફરી કાર્યક્ષમ બનાવવી એ કામગીરી ચાલી રહી છે.
મેઘવિસ્ફોટ અને અચાનક પૂર: ભૂગોળ અને હવામાનશાસ્ત્રની સંલગ્નતા
ભારતીય હવામાન વિભાગ (IMD) પ્રમાણે, કોઈ નાની જગ્યા પર એક કલાકમાં ૧૦૦ મિમિથી વધુ વરસાદ થાય તો તેને મેઘવિસ્ફોટ કહેવામાં આવે છે.
હિમાલયની ઊંચી અને ઊંચાળીછીન ડુંગરીઓમાં પાણી ઝડપથી નીચે વહીને ભારે ભૂસ્ખલન અને વિનાશ સર્જે છે.
મુખ્ય કારણો:
ઉગ્ર નમીયુક્ત દક્ષિણ પશ્ચિમ માનસૂન લહેરો
ઓરોગ્રાફિક ઉઠાણ (હવા પર્વતો સાથે ટકરાઇને ઊપર જાય છે અને ભારે વરસાદ થાય છે)
વૃક્ષોના કપાઈ, વિકાસ પ્રોજેક્ટો અને પાણીના સ્ત્રોતો પર દબાણ
ગંદી નિકાલની વ્યવસ્થા ખોરવાઈ ગઈ હોવાને કારણે
૨૦૨૩માં, હિમાચલમાં આવા કિસ્સાઓમાં ૧૨૦% જેટલી વધારો નોંધાયો. માંડીના કેટલાક વિસ્તારોમાં માત્ર એક દિવસમાં જ સિઝનની ૧૩% જેટલી વરસાદ થયો—જે હવામાન પરિવર્તનથી વધુ અતિવૃષ્ટિ થવાનું સ્પષ્ટ સંકેત આપે છે.
હવામાન પરિવર્તન: આપત્તિઓનું મૂળ
જેમ જેમ વિશ્વનું તાપમાન વધી રહ્યું છે, તેમ વાયુમંડળમાં વધુ ભેજ ધારણ કરવાની ક્ષમતા વધી રહી છે—અને એ વધુ અતિવૃષ્ટિને જન્મ આપે છે.
૧૯૦૧થી ૨૦૧૫ વચ્ચે ઉત્તર ભારતમાં માનસૂન વરસાદમાં ૧૦% થી ૫૦% સુધી વધારો થયો છે, અને ભવિષ્યમાં ૫૦% થી ૨૦૦% સુધી વધવાની શક્યતા છે.
એ સાથે, હિમાલયના હિમનદીઓ વધુ ઝડપે ઓગળી રહ્યાં છે—૧૯૬૨ પછી ૬૬% જેટલું હિમનદી ક્ષેત્ર ગુમાવાયું છે—જેનાથી મોસમ દરમ્યાન અચાનક પૂર આવવાનું જોખમ વધી ગયું છે.
હરિત ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર – જોખમવાળા વિસ્તારોમાં બિલ્ડિંગ પર પ્રતિબંધ, પુલ અને રસ્તાઓને વધુ ટકાઉ બનાવવું
હવામાન સંવેદનશીલ યોજનાઓ – ટૂરિઝમ, હાઈડ્રો પાવર અને બાંધકામ માટે પર્યાવરણીય મર્યાદા નક્કી કરવી
સમુદાયની તૈયારી – સ્થાનિક લોકો, શ્રમિકો, પ્રવાસીઓ અને તંત્રને તાત્કાલિક જવાબદારી માટે તાલીમ
મુખ્યમંત્રી સુખવિંદર સુક્કુએ વિશેષ રાહત પેકેજ જાહેર કર્યું છે અને મકાન અને પશુ હાનિ માટે વળતર વધાર્યું છે. તેમણે એ પણ સૂચવ્યું કે મજબૂત ખડક જેવી ભૂસ્તરવાળી ઢાળ પર પણ ભુસ્ખલન કેમ થયું, તે જાણવા માટે વિશ્લેષણ કરાશે.
અંતિમ સંદેશ: આ ફક્ત હિમાચલ માટે નહીં, પરંતુ આખા વિશ્વ માટે ચેતવણી છે
હવામાન વિજ્ઞાન એ સૂચવે છે કે ભારે વરસાદની ઘટનાઓ હવે વધુ વાર અને વધુ તીવ્ર બનશે—ખાસ કરીને ડુંગરાળ અને નાજુક પર્યાવરણ ધરાવતાં વિસ્તારોમાં. જો તાત્કાલિક, સંકલિત પગલાં લેવામાં નહીં આવે, તો હિમાલયનું નાજુક સંતુલન વધુ ડગમગી જશે—જે જીવ, જીવનભર પૂરતું જીવન, જીવનસાધનો અને પર્યાવરણ પર લાંબા ગાળાના ઘાટ ઊભા કરશે.
Himachal Pradesh మేఘవిస్ఫోటాలు, ఆకస్మిక వరదలు, వాతావరణ అత్యవసర పరిస్థితి
July 22, 2025
గత వారం రోజులుగా హిమాచల్ ప్రదేశ్లోని మండీ, కాంగ్రా, కుల్లు, చంబా, షిమ్లా, సోలన్ జిల్లాల్లో తీవ్రమైన మేఘవిస్ఫోటాలు (Cloudbursts) మరియు ఆకస్మిక వరదలు సంభవించి పెద్ద ఎత్తున ప్రాణనష్టం, ఆస్తినష్టం సంభవించాయి. జూన్ 30 నుంచి జూలై 1 వరకు కేవలం 24 గంటల్లో మండీ-సెరాజ్ ప్రాంతంలో 140.7 మిల్లీమీటర్ల వర్షపాతం నమోదైంది, ఇది సాధారణంగా ఉండే 6.9 మిల్లీమీటర్ల కంటే 1939% ఎక్కువ.
Ani(Ani)
ప్రాణ నష్టం, ఆస్తి నష్టం
ఈ వర్షాలతో కనీసం 17 మంది మృతి, 34 మంది గల్లంతు కాగా, వందలాది ఇళ్లు, రోడ్లు, వంతెనలు, విద్యుత్ లైన్లు కొట్టుకుపోయాయి. రాష్ట్రవ్యాప్తంగా రూ. 300 కోట్లు విలువైన ఆస్తినష్టం జరిగిందని అంచనా.
NDRF, SDRF, పోలీసు శాఖలు మరియు స్థానిక యంత్రాంగం 24 గంటల పాటు సహాయక చర్యలు చేపట్టాయి. పర్యాటకులు, వలస కూలీలను ఖాళీ చేసి తాత్కాలిక ఆశ్రయ శిబిరాలకు తరలించారు. రోడ్లపై నుంచి మట్టిని తొలగించడం, విరిగిపోయిన హైడ్రోఎలక్ట్రిక్ వ్యవస్థలను పునరుద్ధరించడం జరుగుతోంది.
మేఘవిస్ఫోటాలు మరియు ఆకస్మిక వరదలు – భౌగోళికం మరియు వాతావరణ శాస్త్రం కలయిక
భారత వాతావరణ శాఖ (IMD) ప్రకారం, ఒక చిన్న ప్రాంతంలో ఒక గంటలో 100 మిమీ కంటే ఎక్కువ వర్షం పడితే దాన్ని మేఘవిస్ఫోటం అంటారు.
హిమాలయాల లోని శీఘ్రమైన కొండలు నీటిని శీఘ్రంగా కిందికి వదులుతాయి, దీని ఫలితంగా భూకుంభాలు, కొండచరియలు మరియు ఆకస్మిక వరదలు సంభవిస్తాయి.
ప్రధాన కారణాలు:
అధిక ఆర్ద్రతతో కూడిన మాన్సూన్ గాలుల ప్రవాహం
పర్వతాలపై గాలులు ఎక్కుతూ చల్లబడి తీవ్రమైన వర్షాన్ని కలిగించటం (Orographic Uplift)
వననాశనం, అధిక నిర్మాణం మరియు హైడ్రో ప్రాజెక్టుల వల్ల జలవిద్యుత్ వ్యర్థ వ్యవస్థలు
సహజ జలస్రావ మార్గాలపై అభివృద్ధి అవినీతితో అనారోగ్యం
2023లో హిమాచల్ ప్రదేశ్లో మేఘవిస్ఫోటాలు మరియు వరదల సంఖ్య 120% పెరిగాయి. ఈ ఏడాది జూలై మొదటి వారంలో మండీ జిల్లాలో ఒకే రోజులో సీజన్ మొత్తంలోని 13% వర్షం పడింది — ఇది వాతావరణ మార్పుతో వర్షపాతం తీవ్రత ఎలా పెరుగుతున్నదీ సూచిస్తుంది.
వాతావరణ మార్పు: ఈ విపత్తుల ప్రధాన మూలం
భూమి ఉష్ణోగ్రతలు పెరగడం వల్ల వాయుమండలంలో తేమ నిలుపుకునే సామర్థ్యం పెరిగింది.
1901–2015 మధ్య ఉత్తర భారతదేశంలో మాన్సూన్ వర్షాలు 10% నుంచి 50% వరకు పెరిగాయని పరిశోధనలు చెబుతున్నాయి. భవిష్యత్తులో ఇది 200% వరకు పెరిగే అవకాశముందని అంచనాలు ఉన్నాయి.
అదే సమయంలో, హిమాలయాలలో హిమనదులు వేగంగా కరిగిపోతున్నాయి – 1962 నుండి ఇప్పటివరకు 66% గ్లేషియర్ విస్తీర్ణం కోల్పోయింది. ఇది వర్షకాలంలో వరద ప్రమాదాన్ని మరింత పెంచుతోంది.
మానవ చర్యలు: ప్రకృతి ప్రమాదాలను మానవ విపత్తులుగా మారుస్తూ
వాతావరణ మార్పు ప్రధాన నేపథ్యం అయినా, ప్రదేశిక అభివృద్ధి విధానాలు ఈ వాస్తవ ప్రమాదాలను మరింత తీవ్రతరంగా మార్చుతున్నాయి:
వననాశనం, కొండల కత్తిరింపు, అనియంత్రిత నిర్మాణాలు
నదుల ప్రవాహాన్ని భ్రమింపజేసే హైడ్రో ప్రాజెక్టులు
అశక్తమైన నేలపై నిర్మించిన వంతెనలు మరియు రహదారులు
వేగంగా పెరుగుతున్న పర్యాటక మరియు పట్టణీకరణ – సరైన మౌలిక సదుపాయాలు లేకుండా
నిపుణులు హెచ్చరిస్తున్నారు – పర్యావరణ స్థిరత్వాన్ని తగ్గించే ఈ అభివృద్ధి విధానాలు, ప్రకృతి ప్రమాదాలను మానవ సంక్షోభాలుగా మార్చుతున్నాయి.
పరిష్కార మార్గాలు – విధానాల్లో, ప్రవర్తనలో మార్పు అవసరం
దిగ్గజమైన విపత్తులను నివారించేందుకు మరియు స్థానికులను రక్షించేందుకు బహుపాత్రధారుల సమన్వయ విధానాలు అవసరం:
ఎర్లీ వార్నింగ్ వ్యవస్థలు – హైపర్లొకల్ వర్ష గేజ్లు, మేఘవిస్ఫోట గుర్తింపు వ్యవస్థలు, అత్యవసర స్పందనలతో అనుసంధానం
సుస్థిర భూ వినియోగం – కొండల తవ్వకంపై నియంత్రణ, వనాల పునరుద్ధరణ, జలాశయ పరిరక్షణ
పచ్చదనం కలిగిన మౌలిక సదుపాయాలు – వరద ప్రాంతాల్లో నిర్మాణాలకు నిషేధం, వంతెనలు, రహదారులను అధిక తుపాను నిరోధకంగా రూపకల్పన
పర్యావరణ స్పర్శతో కూడిన ప్రణాళికలు – పర్యాటక, విద్యుత్, నిర్మాణ రంగాల దిశగా వాతావరణ ప్రమాణాలకు అనుగుణంగా మార్పులు
సముదాయం చైతన్యవంతం – ప్రజలకు, కూలీలకు, పర్యాటకులకు విపత్తులపై శిక్షణ, అవగాహన
ముఖ్యమంత్రి సుఖు ప్రత్యేక సహాయ ప్యాకేజీ ప్రకటించారు. పశువులు, ఇళ్లకు నష్ట పరిహారాన్ని పెంచారు. అంతేకాక, ఘనమైన నేలపై కూడా కొండచరియలు ఎందుకు జరిగాయో ప్రభుత్వం అధ్యయనం చేయనుంది.
చివరి మాట: ఇది కేవలం హిమాచల్ సమస్య కాదు – ఇది ప్రపంచానికి హెచ్చరిక
వాతావరణ శాస్త్రం చెబుతోంది – అధిక వర్షాలు, వేగవంతమైన వర్షపాతం భవిష్యత్తులో మరింత సాధారణమవుతాయి – ముఖ్యంగా హిమాలయాలాంటి సున్నితమైన ప్రాంతాల్లో.
ఇప్పుడు తక్షణమే సమగ్ర చర్యలు తీసుకోకపోతే, ఈ ప్రాంతంలో సమతుల్యత మరింత కోల్పోతుంది – అది జీవనోపాధులను, జీవ వైవిధ్యాన్ని, భవిష్యత్ సుస్థిరతను ముప్పులో పడేస్తుంది.
ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಮೆಘಸ್ಫೋಟ, ಆಕಸ್ಮಿಕ ಹರಿವುಗಳು ಮತ್ತು ಹವಾಮಾನ ತುರ್ತು ಸ್ಥಿತಿ
July 22, 2025
ಕೊನೆಯ ಒಂದು ವಾರದಿಂದ ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶದ ಮಂಡಿ, ಕಾಂಗ್ರಾ, ಕುಲ್ಲು, ಚಂಬಾ, ಶಿಮ್ಲಾ ಮತ್ತು ಸೊಲನ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಾದ್ಯಂತ ತೀವ್ರ ಮೆಘಸ್ಫೋಟಗಳು (Cloudbursts) ಮತ್ತು ಆಕಸ್ಮಿಕ ಹರಿವಿನ (Flash Floods) ಘಟನೆಗಳು ಸಂಭವಿಸುತ್ತಿದ್ದು, ಭಾರಿ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಣ ಮತ್ತು ಆಸ್ತಿ ಹಾನಿಯನ್ನುಂಟು ಮಾಡಿವೆ. ಜೂನ್ 30ರಿಂದ ಜುಲೈ 1ರ ಮಧ್ಯೆ ಕೇವಲ 24 ಗಂಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಮಂಡಿ-ಸೆರಾಜ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ 140.7 ಮಿಮೀ ಮಳೆಯು ದಾಖಲಾಗಿದ್ದು, ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯ 6.9 ಮಿಮೀ ಮಳೆಯಿಗಿಂತ 1939% ಹೆಚ್ಚು ಆಗಿದೆ.
Ani(Ani)
ಪ್ರಾಣಹಾನಿ ಮತ್ತು ಆಸ್ತಿ ನಷ್ಟ
ಈ ಆಪತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಈಗಾಗಲೇ 17 ಮಂದಿ ಮೃತರಾಗಿದ್ದು, 34 ಮಂದಿ ಕಣ್ಮರೆಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ನೂರಾರು ಮನೆಗಳು, ಸೇತುವೆಗಳು, ರಸ್ತೆ ಮತ್ತು ವಿದ್ಯುತ್ ಲೈನ್ಗಳು ಭೂಕುಸಿತ ಮತ್ತು ಪ್ರವಾಹದಿಂದ ನಾಶವಾಗಿವೆ. ಒಟ್ಟು ₹300 ಕೋಟಿ ರೂಪಾಯಿ ಹಾನಿ ಸಂಭವಿಸಿದ್ದಾಗಿ ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ.
NDRF, SDRF, ಪೊಲೀಸ್ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳೀಯ ಆಡಳಿತ ತಕ್ಷಣದಿಂದ ರಾತ್ರಿಯೂ ಸಹಿತ ರಕ್ಷಣಾ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಪ್ರವಾಸಿಗರು, ಕೂಲಿ ಕೆಲಸಗಾರರನ್ನು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಿ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಆಶ್ರಯ ಶಿಬಿರಗಳಲ್ಲಿ ನೊಂದಾವಣೆಯೂ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ರಸ್ತೆಗಳಿಂದ ಮಣ್ಣು, ಮಲಿನತೆ ತೆಗೆದು ಹಾಕುವುದು, ಹಾಗೂ ಹೈಡ್ರೋ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಿಕ್ ಪೈಪ್ ಲೈನ್ಗಳ ದುರಸ್ತಿಯ ಕೆಲಸ ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ.
ಮೆಘಸ್ಫೋಟ ಮತ್ತು ಆಕಸ್ಮಿಕ ಹರಿವುಗಳು – ಭೂಗೋಳಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಹವಾಮಾನಶಾಸ್ತ್ರದ ಸಂಪರ್ಕ
ಭಾರತ ಹವಾಮಾನ ಇಲಾಖೆ (IMD) ಪ್ರಕಾರ, ಚಿಕ್ಕ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ 1 ಗಂಟೆಯಲ್ಲಿ 100 ಮಿಮೀಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಮಳೆ ಬಿದ್ದರೆ ಅದನ್ನು ಮೆಘಸ್ಫೋಟವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಹಿಮಾಲಯದ ತೀಕ್ಷ್ಣವಾದ ಉರುಳಿದ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ನೀರು ನೇರವಾಗಿ ವೇಗವಾಗಿ ಹರಿಯುವುದರಿಂದ ಭೂಕುಸಿತ ಮತ್ತು ಹಾನಿಕಾರಕ ಪ್ರವಾಹಗಳನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ.
ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣಗಳು:
ಆಧಿಕ್ಯ ಮಾದಿಯುಕ್ತ ದಕ್ಷಿಣ ಪಶ್ಚಿಮ ಮುಂಗಾರು ಗಾಳಿಗಳ ಹರಿವು
ಪರ್ವತಗಳ ಮೇಲೆ ಏರುವ ಗಾಳಿಯಿಂದ ತೀವ್ರ ಮಳೆಯು ಸಂಭವಿಸುವುದು (Orographic Effect)
ಅರಣ್ಯ ನಾಶ, ಅತಿರೇಕದ ರಸ್ತೆಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ ಮತ್ತು ಜಲವಿದ್ಯುತ್ ಯೋಜನೆಗಳು
ನೈಸರ್ಗಿಕ ಜಲನಿಕಾಸಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಹಾಳಾಗಿರುವುದು
2023ರಲ್ಲಿ ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಮೆಘಸ್ಫೋಟದ ಘಟನೆಗಳು 120% ಹೆಚ್ಚಾಗಿವೆ. ಈ ವರ್ಷ, ಮಂಡಿ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ಒಂದೇ ದಿನದಲ್ಲಿ ಹಂಗಾಮಿ ಮಳೆಯ 13% ಬಿದ್ದಿದೆ – ಇದು ಹವಾಮಾನ ಬದಲಾವಣೆಯಿಂದ ಮಳೆಯ ಪ್ರಮಾಣ ಹೇಗೆ ತೀವ್ರವಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಸ್ಪಷ್ಟ ಸೂಚನೆ.
ಹವಾಮಾನ ಬದಲಾವಣೆ: ಈ ತೀವ್ರ ಘಟನೆಗಳ ಮೂಲ
ಭೂಮಿಯ ತಾಪಮಾನ ಏರಿಕೆಯೊಂದಿಗೆ ವಾಯುಮಂಡಲವು ಹೆಚ್ಚು ತೇವಾಂಶವನ್ನು ಧಾರಣಿಸಬಲ್ಲ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಪಡೆಯುತ್ತಿದೆ, ಇದರಿಂದ ಗಂಭೀರ ಮಳೆಯ ಪ್ರಮಾಣ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿದೆ.
1901–2015 ರ ನಡುವೆ ಉತ್ತರ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮುಂಗಾರು ಮಳೆಯು 10% ರಿಂದ 50% ವರೆಗೆ ಏರಿಕೆಯಾಗಿದ್ದು, ಮುಂದಿನ ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ಅದು 50% ರಿಂದ 200% ವರೆಗೆ ಏರಿಕೆ ಹೊಂದುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಅಂದಾಜುಗಳಿವೆ.
ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, ಹಿಮಾಲಯದ ಹಿಮನದಿಗಳು ವೇಗವಾಗಿ ಕರಗುತ್ತಿವೆ – 1962ರಿಂದ ಇಂದಿನವರೆಗೆ 66% ಹಿಮನದಿ ಪ್ರದೇಶವು ನಾಶವಾಗಿದೆ – ಇದು ಮಳೆಗಾಲದಲ್ಲಿ ಪ್ರವಾಹದ ಅಪಾಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ.
ಮಾನವೀಯ ಕಾರಣಗಳು: ಪ್ರಕೃತಿನಿಕಟ ಅಪಾಯವನ್ನು ಮಾನವನಿರ್ಮಿತ ವಿಪತ್ತಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸುವುದು
ಹವಾಮಾನ ಬದಲಾವಣೆ ಒಂದು ಜಾಗತಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಆದರೆ, ಸ್ಥಳೀಯ ಮಟ್ಟದ ಅನಿಯೋಜಿತ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಈ ದುರ್ಘಟನೆಗೆ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಮಾರಕತೆಯನ್ನೂಂಟುಮಾಡುತ್ತಿದೆ:
ಅರಣ್ಯ ಕಡಿಯುವುದು, ಬೆಟ್ಟ ಕತ್ತರಿಸುವುದು, ನಿಯಂತ್ರಣವಿಲ್ಲದ ಕಟ್ಟಡ ನಿರ್ಮಾಣ
ನದಿಗಳ ಪ್ರವಾಹ ಮತ್ತು ಗಡಸು ಹರಿವಿಗೆ ಅಡ್ಡಿಯಾಗುವ ಹೈಡ್ರೋ ಪವರ್ ಯೋಜನೆಗಳು
ನಾಜೂಕಾದ ತಟ್ಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಸುರಕ್ಷಿತ ರಸ್ತೆಗಳು ಮತ್ತು ಸೇತುವೆ ನಿರ್ಮಾಣ
ಯೋಜನೆಯಿಲ್ಲದ ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮ ಮತ್ತು ನಗರೀಕರಣ – ಆದರೆ ನೀರಿನ ಹರಿವು ಮತ್ತು ಡ್ರೆನೆಜ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಕೊರತೆಯಿದೆ
ಪರಿಸರ ತಜ್ಞರು ಎಚ್ಚರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ – ಈ ಎಲ್ಲಾ ಅನಿಯಂತ್ರಿತ ಕಾರ್ಯಗಳು ಪರಿಸರದ ಸಮತೋಲನವನ್ನು ಹಾಳುಮಾಡುತ್ತಿದ್ದು, ಪ್ರಕೃತಿಯ ಅಪಾಯವನ್ನು ಅಪರೂಪದ ಮಾನವೀಯ ಬಾಧೆಗಾಗಿಸುತ್ತವೆ.
ಪರಿಹಾರ: ನೀತಿ ಮತ್ತು ಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಬದಲಾವಣೆ ಅಗತ್ಯ
ನಾವು ಭವಿಷ್ಯದಲ್ಲಿ ಈ ರೀತಿಯ ವಿಪತ್ತುಗಳನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಬೇಕೆಂದರೆ ಬಹುಮಟ್ಟದ ಸಮನ್ವಯಿತ ಕಾರ್ಯಪದ್ಧತಿ ಅವಶ್ಯಕ:
ಮುಂಬರುವ ಅಪಾಯಗಳ ಎಚ್ಚರಿಕೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆ – ಸ್ಥಳೀಯ ಮಟ್ಟದ ಮಳೆಮಾಪಕ, ಮೆಘಸ್ಫೋಟ ಪತ್ತೆ ಸಾಧನಗಳು, ತುರ್ತು ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ತಂಡಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಯೋಜನೆ
ಸ್ಥಿರ ಭೂ ಬಳಕೆಯ ನೀತಿ – ಬೆಟ್ಟ ಕತ್ತರಿಸುವುದರ ವಿರುದ್ಧ ನಿಯಂತ್ರಣ, ಅರಣ್ಯ ಪುನರ್ಸ್ಥಾಪನೆ, ಜಲಾಧಿಕಾರ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಸಂರಕ್ಷಣೆ
ಹಸಿರು ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ – ಪ್ರವಾಹ ಅಪಾಯದ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಡ ನಿಷೇಧ, ಸೇತುವೆ-ರಸ್ತೆಗಳನ್ನು ಬಲವರ್ಧನೆ ಮಾಡುವುದು
ಹವಾಮಾನ ಸಂವೇದಿ ಯೋಜನೆ – ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮ, ಜಲವಿದ್ಯುತ್, ನಿರ್ಮಾಣಗಳಿಗೆ ಪರಿಸರ ಮಿತಿಗಳನ್ನು ಕಡ್ಡಾಯಗೊಳಿಸುವುದು
ಸಮುದಾಯ ಸಿದ್ಧತೆ – ಸ್ಥಳೀಯರು, ಕೂಲಿಕಾರರು, ಪ್ರವಾಸಿಗರು ಹಾಗೂ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ವಿಪತ್ತು ನಿರ್ವಹಣೆಯ ತರಬೇತಿ
ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಸುಖು ವಿಶೇಷ ಪರಿಹಾರ ಪ್ಯಾಕೇಜ್ ಘೋಷಿಸಿದ್ದಾರೆ, ಪಶು ನಷ್ಟ ಮತ್ತು ಮನೆ ನಷ್ಟಕ್ಕೆ ಪರಿಹಾರವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿದ್ದಾರೆ, ಹಾಗು ಬಲವಾದ ಶಿಲಾ ತಳಭಾಗದಲ್ಲೂ ಭೂಕುಸಿತವಾದ ಕಾರಣದ ಬಗ್ಗೆ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲು ಸೂಚಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಸಮಾಪನೆ: ಇದು ಕೇವಲ ಹಿಮಾಚಲದ ಸಮಸ್ಯೆ ಅಲ್ಲ – ಜಗತ್ತಿಗೆ ಎಚ್ಚರಿಕೆ
ಹವಾಮಾನ ವಿಜ್ಞಾನಗಳ ಪ್ರಕಾರ ತೀವ್ರ ಮಳೆಯು ಮತ್ತು ಪ್ರವಾಹಗಳ ಪ್ರಮಾಣ ಮುಂದಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಲಿದೆ – ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಹಿಮಾಲಯದಂತಹ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಪರಿಸರ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ.
ನಾವು ತಕ್ಷಣದ ಮತ್ತು ಸಮಗ್ರ ಕ್ರಮ ಕೈಗೊಳ್ಳದಿದ್ದರೆ, ಈ ಪ್ರದೇಶದ ನಾಜೂಕಾದ ಪರಿಸರ ಸಮತೋಲನ ಮತ್ತಷ್ಟು ಬೀಳುತ್ತದೆ – ಇದರಿಂದ ಜೀವ, ಜೀವನೋಪಾಯ, ಜೀವ ವೈವಿಧ್ಯತೆ ಮತ್ತು ಭವಿಷ್ಯತ್ಮಕ ಸ್ಥಿರತೆ ಅಪಾಯಕ್ಕೀಡಾಗುತ್ತದೆ.
Manvender is a passionate content creator with a journalism degree who has a knack for developing human-interest content. In the past, he was involved with a National News Channel and a video production company and has experience in writing, designing and video production.
Leave A Comment