Production of low-emissions hydrogen grew by approximately 10 % in 2023 and is projected to reach around one million metric tonnes (Mt) by the end of 2025. While still a small fraction of global hydrogen production (less than 1 %), this milestone represents a crucial step forward for a technology that can significantly aid in decarbonising hard-to-abate sectors such as heavy industry and transport.
Several key trends are driving this growth. Since 2020, over 200 low-emissions hydrogen production projects have reached final investment decisions — a major shift from earlier pilot-only initiatives. Capital expenditure surged to about US $4.3 billion in 2024, an 80 % rise over 2023, with investments divided between electrolysis and fossil-plus-carbon-capture (CCUS) technologies. Europe continues to lead with about 25 % of announced production capacity, followed by North America, Latin America, and China. Notably, China dominates electrolyser manufacturing, holding nearly 65 % of the global capacity.
However, several challenges persist. High production costs, limited demand, and slow infrastructure development remain key barriers. The cost gap between low-emissions hydrogen and conventional hydrogen derived from fossil fuels is still significant, especially in regions where natural gas prices are low. Yet, this gap is expected to narrow by 2030 as technology advances and renewable energy becomes more affordable.
Reaching the one-million-ton milestone by 2025 would mark a turning point — signaling hydrogen’s transition from niche innovation to early commercial deployment, setting the stage for broader decarbonisation in the years ahead.
कम-उत्सर्जन हाइड्रोजन (Low-emissions Hydrogen) का उत्पादन वर्ष 2023 में लगभग 10% बढ़ा और 2025 के अंत तक यह करीब एक मिलियन मीट्रिक टन तक पहुँचने की संभावना है। हालांकि यह वैश्विक हाइड्रोजन उत्पादन का अभी भी बहुत छोटा हिस्सा (1% से भी कम) है, लेकिन यह मील का पत्थर उन प्रौद्योगिकियों के लिए एक बड़ा कदम माना जा रहा है जो भारी उद्योगों और परिवहन जैसे कठिन क्षेत्रों में कार्बन उत्सर्जन को कम करने में मदद कर सकती हैं।
इस विकास के पीछे कई प्रमुख प्रवृत्तियाँ हैं। वर्ष 2020 के बाद से 200 से अधिक कम-उत्सर्जन हाइड्रोजन परियोजनाओं ने अंतिम निवेश निर्णय प्राप्त किए हैं, जो पहले केवल पायलट परियोजनाओं तक सीमित थे। 2024 में इस क्षेत्र में पूंजीगत निवेश लगभग 4.3 अरब अमेरिकी डॉलर तक पहुँच गया, जो 2023 की तुलना में 80% अधिक है। निवेश का बड़ा हिस्सा इलेक्ट्रोलिसिस और कार्बन कैप्चर (CCUS) तकनीकों में किया जा रहा है। यूरोप वर्तमान में लगभग 25% उत्पादन क्षमता के साथ अग्रणी है, जबकि उत्तरी अमेरिका, लैटिन अमेरिका और चीन भी तेजी से आगे बढ़ रहे हैं। चीन विशेष रूप से इलेक्ट्रोलाइज़र निर्माण में अग्रणी है, जो वैश्विक क्षमता का लगभग 65% हिस्सा रखता है।
फिर भी कई चुनौतियाँ बनी हुई हैं। उत्पादन लागत अधिक है, माँग सीमित है और अवसंरचना विकास की गति धीमी है। कम-उत्सर्जन हाइड्रोजन और जीवाश्म ईंधन से बने पारंपरिक हाइड्रोजन के बीच लागत का अंतर अभी भी बड़ा है, विशेषकर उन क्षेत्रों में जहाँ प्राकृतिक गैस सस्ती है। हालाँकि, तकनीकी सुधार और नवीकरणीय ऊर्जा की लागत में कमी के साथ यह अंतर 2030 तक कम होने की उम्मीद है।
2025 तक एक मिलियन टन के लक्ष्य तक पहुँचना एक महत्वपूर्ण मोड़ होगा — यह हाइड्रोजन को एक सीमित तकनीक से व्यावसायिक उपयोग के शुरुआती चरण में लाने की दिशा में एक निर्णायक कदम साबित होगा, जो भविष्य में व्यापक डीकार्बोनाइजेशन का मार्ग प्रशस्त करेगा।
कमी-उत्सर्जन हायड्रोजनचे उत्पादन 2023 मध्ये सुमारे 10% ने वाढले असून 2025 च्या अखेरीस हे उत्पादन सुमारे एक दशलक्ष मेट्रिक टनांपर्यंत पोहोचेल अशी अपेक्षा आहे. जरी हे जागतिक हायड्रोजन उत्पादनाच्या एकूण प्रमाणाच्या 1% पेक्षा कमी असले तरीही, हे पाऊल उद्योग आणि वाहतूक यांसारख्या कठीण क्षेत्रांतील कार्बन उत्सर्जन कमी करण्यासाठी अत्यंत महत्त्वाचे मानले जाते.
या वाढीमागे अनेक महत्त्वाच्या प्रवृत्ती आहेत. 2020 नंतर 200 पेक्षा अधिक कमी-उत्सर्जन हायड्रोजन प्रकल्पांना गुंतवणुकीचा अंतिम निर्णय मिळाला आहे, ज्यामुळे या क्षेत्रात मोठा बदल झाला आहे. 2024 मध्ये या क्षेत्रातील भांडवली गुंतवणूक सुमारे 4.3 अब्ज अमेरिकन डॉलर्स इतकी झाली, जी 2023 च्या तुलनेत 80% जास्त आहे. गुंतवणुकीचा मोठा भाग इलेक्ट्रोलिसिस आणि कार्बन कॅप्चर (CCUS) तंत्रज्ञानात केला जात आहे. युरोप सध्या सुमारे 25% उत्पादन क्षमतेसह अग्रस्थानी आहे, तर उत्तर अमेरिका, लॅटिन अमेरिका आणि चीनही वेगाने प्रगती करत आहेत. विशेष म्हणजे, चीनकडे जगातील सुमारे 65% इलेक्ट्रोलायझर उत्पादन क्षमता आहे.
तथापि, अजूनही काही मोठ्या अडचणी आहेत — उत्पादन खर्च जास्त आहे, मागणी कमी आहे आणि पायाभूत सुविधांच्या विकासाची गती संथ आहे. कमी-उत्सर्जन हायड्रोजन आणि जीवाश्म इंधनावर आधारित पारंपरिक हायड्रोजन यांच्या किमतींमध्ये अजूनही मोठा फरक आहे, विशेषतः ज्या भागांत नैसर्गिक वायू स्वस्त आहे तिथे. मात्र, तंत्रज्ञानातील प्रगती आणि अक्षय उर्जेच्या वाढत्या वापरामुळे हा फरक 2030 पर्यंत कमी होईल अशी अपेक्षा आहे.
2025 पर्यंत एक दशलक्ष टनांचे लक्ष्य गाठणे हे या क्षेत्रासाठी एक महत्त्वाचा टप्पा ठरेल — यामुळे हायड्रोजन तंत्रज्ञान प्रायोगिक टप्प्यातून व्यावसायिक वापराकडे वळेल आणि जागतिक स्तरावर डीकार्बोनायझेशनच्या दिशेने निर्णायक पाऊल उचलले जाईल.
નીચા ઉત્સર્જનવાળું હાઇડ્રોજન (Low-emissions Hydrogen)નું ઉત્પાદન 2023માં આશરે 10% વધ્યું છે અને 2025ના અંત સુધીમાં તે એક મિલિયન મેટ્રિક ટન સુધી પહોંચવાની શક્યતા છે. ભલે તે વૈશ્વિક હાઇડ્રોજન ઉત્પાદનનો ખૂબ નાનો ભાગ (1%થી પણ ઓછો) હોય, પરંતુ આ એક મહત્વપૂર્ણ પગલું માનવામાં આવે છે જે ઉદ્યોગ અને પરિવહન જેવા મુશ્કેલ ક્ષેત્રોમાં કાર્બન ઉત્સર્જન ઘટાડવામાં મદદરૂપ બનશે.
આ વૃદ્ધિ પાછળના કેટલાક મુખ્ય પ્રવાહો મહત્વના છે. 2020 પછીથી 200 કરતાં વધુ નીચા ઉત્સર્જન હાઇડ્રોજન પ્રોજેક્ટ્સે અંતિમ રોકાણનો નિર્ણય લીધો છે, જે પહેલાં માત્ર પાયલોટ પ્રોજેક્ટ્સ સુધી સીમિત હતા. 2024માં આ ક્ષેત્રમાં મૂડી રોકાણ લગભગ 4.3 અબજ અમેરિકન ડોલર સુધી પહોંચી ગયું, જે 2023ની તુલનામાં 80% વધુ છે. આ રોકાણનો મોટો હિસ્સો ઇલેક્ટ્રોલિસિસ અને કાર્બન કૅપ્ચર (CCUS) ટેકનોલોજી માટે કરવામાં આવ્યો છે. યુરોપ હાલમાં આશરે 25% ઉત્પાદન ક્ષમતા સાથે અગ્રેસર છે, જ્યારે ઉત્તર અમેરિકા, લેટિન અમેરિકા અને ચીન પણ ઝડપી પ્રગતિ કરી રહ્યા છે. ખાસ કરીને ચીન પાસે વિશ્વના લગભગ 65% ઇલેક્ટ્રોલાઇઝર ઉત્પાદન ક્ષમતા છે.
તેથી પણ કેટલીક મોટી અડચણો યથાવત છે — ઉત્પાદન ખર્ચ ઊંચો છે, માંગ મર્યાદિત છે અને ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરનો વિકાસ ધીમો છે. નીચા ઉત્સર્જન હાઇડ્રોજન અને પરંપરાગત ફોસિલ ઇંધણ આધારિત હાઇડ્રોજન વચ્ચેનો ખર્ચનો તફાવત હજુ પણ મોટો છે, ખાસ કરીને ત્યાં જ્યાં કુદરતી ગેસ સસ્તો છે. પરંતુ ટેકનોલોજી સુધારા અને નવીનીકરણીય ઊર્જાની વૃદ્ધિ સાથે 2030 સુધી આ તફાવત ઘટશે તેવી આશા છે.
2025 સુધી એક મિલિયન ટનનું લક્ષ્ય પ્રાપ્ત કરવું હાઇડ્રોજન ક્ષેત્ર માટે એક મહત્વપૂર્ણ વળાંક સાબિત થશે — જે તેને પ્રાયોગિક સ્તર પરથી વેપારી ઉપયોગ તરફ લઈ જશે અને વૈશ્વિક ડીકાર્બનાઇઝેશનના માર્ગને મજબૂત બનાવશે.
తక్కువ ఉద్గార హైడ్రోజన్ (Low-emissions Hydrogen) ఉత్పత్తి 2023లో సుమారు 10% పెరిగింది మరియు 2025 చివరి నాటికి ఇది సుమారు ఒక మిలియన్ మెట్రిక్ టన్నులకు చేరుకునే అవకాశం ఉంది. ఇది గ్లోబల్ హైడ్రోజన్ ఉత్పత్తిలో ఇప్పటికీ 1% కన్నా తక్కువ భాగం అయినప్పటికీ, ఇది భారి పరిశ్రమలు మరియు రవాణా వంటి కఠిన రంగాలలో కార్బన్ ఉద్గారాలను తగ్గించే దిశగా ఒక ముఖ్యమైన ముందడుగు అని భావిస్తున్నారు.
ఈ వృద్ధికి పలు ప్రధాన ధోరణులు కారణమయ్యాయి. 2020 తరువాత 200 కంటే ఎక్కువ తక్కువ ఉద్గార హైడ్రోజన్ ప్రాజెక్టులు పెట్టుబడుల తుది నిర్ణయం దశకు చేరుకున్నాయి — ఇది గతంలో కేవలం పైలట్ ప్రాజెక్టుల వరకు మాత్రమే పరిమితమైన స్థితి నుండి ఒక పెద్ద మార్పు. 2024లో ఈ రంగంలో మూలధన పెట్టుబడి సుమారు 4.3 బిలియన్ అమెరికన్ డాలర్లకు చేరుకుంది, ఇది 2023తో పోలిస్తే 80% అధికం. పెట్టుబడిలో ఎక్కువ భాగం ఎలెక్ట్రోలిసిస్ మరియు కార్బన్ క్యాప్చర్ (CCUS) టెక్నాలజీలకు కేటాయించబడింది. యూరప్ ప్రస్తుతం సుమారు 25% ఉత్పత్తి సామర్థ్యంతో ముందంజలో ఉంది, అయితే ఉత్తర అమెరికా, లాటిన్ అమెరికా మరియు చైనా కూడా వేగంగా విస్తరిస్తున్నాయి. ముఖ్యంగా చైనా, ప్రపంచ ఎలెక్ట్రోలైజర్ తయారీ సామర్థ్యంలో సుమారు 65% వాటాను కలిగి ఉంది.
అయితే, ఇంకా సవాళ్లు కొనసాగుతున్నాయి — ఉత్పత్తి వ్యయం అధికంగా ఉంది, డిమాండ్ పరిమితంగా ఉంది మరియు మౌలిక వసతుల అభివృద్ధి నిదానంగా సాగుతోంది. తక్కువ ఉద్గార హైడ్రోజన్ మరియు సంప్రదాయ ఫాసిల్ ఇంధన ఆధారిత హైడ్రోజన్ మధ్య ఖర్చు వ్యత్యాసం ఇంకా గణనీయంగా ఉంది, ముఖ్యంగా సహజ వాయువు చవకగా లభించే ప్రాంతాల్లో. అయితే, సాంకేతికతలో పురోగతి మరియు పునరుత్పత్తి శక్తి విస్తరణతో ఈ వ్యత్యాసం 2030 నాటికి తగ్గే అవకాశం ఉంది.
2025 నాటికి ఒక మిలియన్ టన్నుల ఉత్పత్తి మైలురాయిని చేరుకోవడం హైడ్రోజన్ పరిశ్రమకు ఒక కీలక మలుపు అవుతుంది — ఇది పరిశోధనా దశ నుండి వాణిజ్య దిశగా మార్పుని సూచిస్తూ, ప్రపంచ వ్యాప్తంగా డీకార్బనైజేషన్ దిశలో మరింత బలమైన అడుగు వేస్తుంది.
ಕಡಿಮೆ-ಉತ್ಸರ್ಜನ ಹೈಡ್ರೋಜನ್ (Low-emissions Hydrogen) ಉತ್ಪಾದನೆ 2023ರಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 10% ಹೆಚ್ಚಳ ಕಂಡುಬಂದಿದ್ದು, 2025ರ ಅಂತ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ ಇದು ಸುಮಾರು ಒಂದು ಮಿಲಿಯನ್ ಮೆಟ್ರಿಕ್ ಟನ್ ತಲುಪಲಿದೆ ಎಂಬ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಿದೆ. ಇದು ಇನ್ನೂ ಜಾಗತಿಕ ಹೈಡ್ರೋಜನ್ ಉತ್ಪಾದನೆಯ 1% ಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಪ್ರಮಾಣವಾಗಿದ್ದರೂ, ಇದು ಭಾರಿ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಸಾರಿಗೆ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಬನ್ ಉತ್ಸರ್ಜನವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಮಹತ್ವದ ಹೆಜ್ಜೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಈ ವೃದ್ಧಿಗೆ ಹಲವು ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶಗಳು ಕಾರಣವಾಗಿವೆ. 2020ರಿಂದ ಇಂದಿನವರೆಗೆ 200 ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಕಡಿಮೆ-ಉತ್ಸರ್ಜನ ಹೈಡ್ರೋಜನ್ ಯೋಜನೆಗಳು ಅಂತಿಮ ಹೂಡಿಕೆ ನಿರ್ಧಾರ ಹಂತ ತಲುಪಿವೆ — ಇದು ಕೇವಲ ಪೈಲಟ್ ಹಂತದಲ್ಲಿದ್ದ ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟುಗಳಿಂದ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಬದಲಾವಣೆ. 2024ರಲ್ಲಿ ಈ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಬಂಡವಾಳ ಹೂಡಿಕೆ ಸುಮಾರು 4.3 ಬಿಲಿಯನ್ ಅಮೆರಿಕನ್ ಡಾಲರ್ ಆಗಿದ್ದು, 2023ರಿಗಿಂತ 80% ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ. ಹೂಡಿಕೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಭಾಗ ಎಲೆಕ್ಟ್ರೋಲಿಸಿಸ್ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಬನ್ ಕ್ಯಾಪ್ಚರ್ (CCUS) ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಯುರೋಪ್ ಸದ್ಯ ಸುಮಾರು 25% ಉತ್ಪಾದನಾ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದಿಂದ ಮುಂಚೂಣಿಯಲ್ಲಿದೆ, ಜೊತೆಗೆ ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾ, ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಅಮೆರಿಕಾ ಮತ್ತು ಚೀನಾ ಕೂಡ ವೇಗವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿವೆ. ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಚೀನಾಕ್ಕೆ ವಿಶ್ವದ ಸುಮಾರು 65% ಎಲೆಕ್ಟ್ರೋಲೈಸರ್ ತಯಾರಿಕಾ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವಿದೆ.
ಆದಾಗ್ಯೂ, ಕೆಲವು ಸವಾಲುಗಳು ಮುಂದುವರಿದಿವೆ — ಉತ್ಪಾದನಾ ವೆಚ್ಚ ಹೆಚ್ಚು, ಬೇಡಿಕೆ ಕಡಿಮೆ ಮತ್ತು ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ನಿಧಾನವಾಗಿದೆ. ಕಡಿಮೆ-ಉತ್ಸರ್ಜನ ಹೈಡ್ರೋಜನ್ ಮತ್ತು ಸಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಜೀವಾಶ್ಮ ಇಂಧನ ಆಧಾರಿತ ಹೈಡ್ರೋಜನ್ ನಡುವಿನ ವೆಚ್ಚದ ಅಂತರ ಇನ್ನೂ ಗಣನೀಯವಾಗಿದೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಅನಿಲ ಸಸ್ತಾದ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ. ಆದರೆ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ನವೀಕರಿಸಬಹುದಾದ ಇಂಧನದ ವ್ಯಾಪಕ ಬಳಕೆಯಿಂದ ಈ ಅಂತರ 2030ರೊಳಗೆ ಕಡಿಮೆಯಾಗುವ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಿದೆ.
2025ರೊಳಗೆ ಒಂದು ಮಿಲಿಯನ್ ಟನ್ ಉತ್ಪಾದನೆಯ ಗುರಿ ಸಾಧಿಸುವುದು ಹೈಡ್ರೋಜನ್ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಮಹತ್ವದ ತಿರುವಾಗಲಿದೆ — ಇದು ಹೈಡ್ರೋಜನ್ ಅನ್ನು ಸಂಶೋಧನಾ ಹಂತದಿಂದ ವಾಣಿಜ್ಯ ಬಳಕೆಯ ಹಂತಕ್ಕೆ ತರುವುದರೊಂದಿಗೆ ಜಾಗತಿಕ ಡೀಕಾರ್ಬನೈಜೇಶನ್ ದಿಶೆಯಲ್ಲಿ ದೃಢ ಹೆಜ್ಜೆಯಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸುತ್ತದೆ.
A CSR Initiative of
Designed and Executed by
Implemented by
Technology is a useful servant, but a dangerous master, it was rightly said. Electronic devices have grown into an inevitable part of our daily lives.
