Piling Up E-Waste Crisis in Uttar Pradesh

In the state of Lucknow alone, roughly 200 kg of electronic waste is generated each day from busy commercial hubs. Much of this gadget-henge — discarded phones, computers, wiring and other electrical gear — now lacks a proper disposal path, thanks to the closure of the lone treatment plant near Mohanlalganj. What’s worse: this e-waste is being mixed with ordinary household garbage, heightening risks of pollution and health hazards.

The explosion in digital adoption and rising gadget turnover across Uttar Pradesh have fueled this mountain of waste. As more people upgrade devices and businesses churn through hardware, the lack of formal collection, segregation and safe recycling infrastructure has left the state’s waste-system overstretched. With no dedicated operational facility in many districts, discarded electronics get dumped into general waste streams or processed informally — an approach that can release heavy metals, lead dust and other toxins into the environment.

Environmental experts warn that without urgent intervention, this backlog will only swell further and deepen soil, air and water contamination issues. To turn the tide, the state needs a two-pronged strategy: ramp up formal e-waste collection centres and offer incentives to refurbish, reuse or recycle devices responsibly. Micro-repair businesses, public awareness campaigns and stricter enforcement of disposal regulations will also be key. Otherwise, the cost of neglect will be paid in environmental damage and public health — long after the glamour of the new gadget upgrade fades.

बढ़ता खतरा: उत्तर प्रदेश में इलेक्ट्रॉनिक कचरे का पहाड़

लखनऊ शहर में ही रोजाना लगभग 200 किलोग्राम इलेक्ट्रॉनिक कचरा व्यस्त व्यापारिक क्षेत्रों से निकल रहा है। पुराने मोबाइल फोन, कंप्यूटर, तारें और अन्य इलेक्ट्रॉनिक उपकरणों का यह ढेर अब उचित निस्तारण व्यवस्था के बिना बढ़ता जा रहा है, क्योंकि मोहानलालगंज के पास स्थित एकमात्र उपचार संयंत्र बंद हो चुका है। स्थिति इतनी गंभीर हो गई है कि अब यह ई-वेस्ट सामान्य घरेलू कचरे के साथ मिलाया जा रहा है, जिससे प्रदूषण और स्वास्थ्य संबंधी खतरे और बढ़ रहे हैं।

उत्तर प्रदेश में डिजिटल उपयोग के तेजी से बढ़ने और बार-बार उपकरण बदलने की प्रवृत्ति ने इस ई-कचरे के पहाड़ को और विशाल बना दिया है। राज्य में अब भी कई जिलों में ई-वेस्ट एकत्र करने या पुनर्चक्रण की औपचारिक व्यवस्था नहीं है, जिसके कारण यह कचरा सामान्य कूड़े के साथ मिल जाता है या अनौपचारिक रूप से निस्तारित किया जाता है। यह प्रक्रिया सीसा, पारा और अन्य विषैले पदार्थों को हवा, मिट्टी और जल में घोल देती है, जिससे पर्यावरण और मानव स्वास्थ्य दोनों को गंभीर नुकसान होता है।

पर्यावरण विशेषज्ञ चेतावनी दे रहे हैं कि अगर तुरंत ठोस कदम नहीं उठाए गए तो आने वाले वर्षों में यह संकट और गहराएगा। इसके समाधान के लिए राज्य सरकार को औपचारिक ई-वेस्ट संग्रह केंद्रों की संख्या बढ़ानी होगी, साथ ही पुराने उपकरणों के पुन: उपयोग और पुनर्चक्रण को बढ़ावा देने के लिए प्रोत्साहन देना होगा। साथ ही, लोगों में जागरूकता फैलाने, मरम्मत उद्योगों को बढ़ावा देने और नियमों के सख्त पालन से ही इस बढ़ते खतरे पर लगाम लगाई जा सकती है। अन्यथा, इस उपेक्षा की कीमत पर्यावरण और जनस्वास्थ्य को भारी रूप से चुकानी पड़ेगी।

वाढत चाललेला धोका – उत्तर प्रदेशातील इलेक्ट्रॉनिक कचऱ्याचा डोंगर

लखनौ शहरात दररोज सुमारे 200 किलो इलेक्ट्रॉनिक कचरा व्यापारी भागांतून निर्माण होतो. वापरात नसलेले मोबाईल फोन, संगणक, तारा आणि इतर विद्युत उपकरणांचा हा ढिगारा आता योग्य विल्हेवाटीच्या व्यवस्थेशिवाय वाढत चालला आहे, कारण मोहनलालगंजजवळील एकमेव प्रक्रिया केंद्र बंद झाले आहे. परिणामी हा ई-कचरा आता घरगुती कचऱ्यात मिसळला जात आहे, ज्यामुळे प्रदूषण आणि आरोग्याचे धोके अधिक गंभीर बनत आहेत.

વધતો ખતરો – ઉત્તર પ્રદેશમાં ઇલેક્ટ્રોનિક કચરાનો પહાડ

લખનૌ શહેરમાં દરરોજ આશરે 200 કિલોગ્રામ ઇલેક્ટ્રોનિક કચરો વેપારી વિસ્તારોમાંથી ઉત્પન્ન થાય છે. જૂના મોબાઇલ ફોન, કમ્પ્યુટર, વાયર અને અન્ય ઇલેક્ટ્રોનિક સાધનોનો આ ઢગલો હવે યોગ્ય નિકાલની વ્યવસ્થા વિના વધતો જાય છે, કારણ કે મોહનલાલગંજ નજીક આવેલ એકમાત્ર ટ્રીટમેન્ટ પ્લાન્ટ બંધ થઈ ગયો છે. પરિણામે આ ઇ-વેસ્ટ હવે ઘરગથ્થુ કચરામાં ભળે છે, જે પ્રદૂષણ અને આરોગ્ય માટે ગંભીર જોખમો ઊભા કરે છે.

ઉત્તર પ્રદેશમાં ડિજિટલ ઉપયોગના વધારા અને લોકો વારંવાર ઉપકરણો બદલતા હોવાથી ઇલેક્ટ્રોનિક કચરાનો આ પહાડ ઝડપથી વધતો જાય છે. ઘણા જિલ્લાઓમાં હજુ પણ ઇ-વેસ્ટ એકત્રિત કરવાની કે રીસાયકલ કરવાની યોગ્ય સુવિધા નથી, જેના કારણે આ કચરો સામાન્ય કચરામાં ભળી જાય છે અથવા અનૌપચારિક રીતે નિકાલ થાય છે. આ પ્રક્રિયા દરમિયાન સીસું, પારો અને અન્ય ઝેરી ધાતુઓ હવા, પાણી અને જમીનમાં પ્રસરી જાય છે, જે પર્યાવરણ અને માનવ આરોગ્ય બંને માટે અત્યંત હાનિકારક છે.

પર્યાવરણ નિષ્ણાતો ચેતવણી આપી રહ્યા છે કે જો તાત્કાલિક પગલાં લેવામાં નહીં આવે તો આગામી વર્ષોમાં આ સંકટ વધુ વિકરાળ બનશે. આ સમસ્યાનો ઉકેલ લાવવા માટે રાજ્ય સરકારે સત્તાવાર ઇ-વેસ્ટ સંગ્રહ કેન્દ્રોની સંખ્યા વધારવી જોઈએ, સાથે જ જૂના ઉપકરણોનું પુનઃઉપયોગ, રિફર્બિશિંગ અને રીસાયકલિંગને પ્રોત્સાહન આપવું જોઈએ. જાહેર જાગૃતિ અભિયાન, નાના રીપેરિંગ ઉદ્યોગોને સહાય અને કચરા વ્યવસ્થાપનના કડક અમલથી જ આ વધતા ખતરા પર નિયંત્રણ મેળવી શકાય છે. અન્યથા, આ અવગણનાની કીમત પર્યાવરણ અને જન આરોગ્યને ભારે ચૂકવવી પડશે.

పెరుగుతున్న ప్రమాదం – ఉత్తర ప్రదేశ్‌లో ఎలక్ట్రానిక్ వ్యర్థాల కొండ

లక్నో నగరంలో ప్రతి రోజు దాదాపు 200 కిలోల ఎలక్ట్రానిక్ వ్యర్థాలు వ్యాపార ప్రాంతాల నుండి ఉత్పత్తి అవుతున్నాయి. వాడబడిన మొబైల్ ఫోన్లు, కంప్యూటర్లు, వైర్లు మరియు ఇతర ఎలక్ట్రానిక్ పరికరాల ఈ గుట్ట ఇప్పుడు సరైన పారవేత వ్యవస్థ లేకుండా పేరుకుపోతుంది, ఎందుకంటే మొహన్‌లాల్‌గంజ్ సమీపంలోని ఏకైక వ్యర్థ శుద్ధి కేంద్రం మూసివేయబడింది. దాంతో ఈ ఇ-వెస్ట్ ఇప్పుడు గృహ వ్యర్థాలతో కలుస్తూ, కాలుష్యం మరియు ఆరోగ్యపరమైన ముప్పులను పెంచుతోంది.

ఉత్తర ప్రదేశ్‌లో డిజిటల్ వినియోగం వేగంగా పెరగడం, ప్రజలు తరచుగా కొత్త పరికరాలు కొనడం వలన ఈ ఎలక్ట్రానిక్ వ్యర్థాల కొండ రోజురోజుకీ పెద్దదవుతోంది. రాష్ట్రంలోని అనేక జిల్లాల్లో ఇ-వెస్ట్ సేకరణ లేదా రీసైక్లింగ్ కోసం సరైన సదుపాయాలు లేవు. ఫలితంగా ఈ వ్యర్థాలు సాధారణ చెత్తలో కలుస్తాయి లేదా అనధికారికంగా దహనం చేయబడతాయి, దీనివల్ల సీసం, పాదరసం మరియు ఇతర విషపదార్థాలు గాలి, నేల, నీటిలో కలుస్తాయి. ఇవి పర్యావరణానికి, మానవ ఆరోగ్యానికి తీవ్ర హానిని కలిగిస్తాయి.

పర్యావరణ నిపుణులు హెచ్చరిస్తున్నారు – తక్షణ చర్యలు తీసుకోకపోతే ఈ సమస్య మరింత తీవ్రమవుతుందని. దీనిని నియంత్రించడానికి రాష్ట్రం అధికారిక ఇ-వెస్ట్ సేకరణ కేంద్రాలను పెంచి, పాత పరికరాలను పునర్వినియోగం, రీఫర్బిష్ లేదా రీసైకిల్ చేయడానికి ప్రోత్సాహక పథకాలు ప్రారంభించాలి. ప్రజల్లో అవగాహన పెంపొందించడం, చిన్న రిపేర్ వ్యాపారాలను ప్రోత్సహించడం, వ్యర్థాల నిర్వహణ నిబంధనలను కఠినంగా అమలు చేయడం ద్వారా మాత్రమే ఈ పెరుగుతున్న ప్రమాదాన్ని అడ్డుకోవచ్చు. లేకపోతే, ఈ నిర్లక్ష్యం వల్ల పర్యావరణం మరియు ప్రజా ఆరోగ్యం పెద్ద మూల్యం చెల్లించుకోవలసి వస్తుంది.

ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಅಪಾಯ – ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ತ್ಯಾಜ್ಯದ ಪರ್ವತ

ಲಖ್ನೌ ನಗರದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿದಿನ ಸುಮಾರು 200 ಕಿಲೋಗ್ರಾಂ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ತ್ಯಾಜ್ಯ ವಾಣಿಜ್ಯ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಂದ ಉಂಟಾಗುತ್ತಿದೆ. ಬಳಕೆಗಿಲ್ಲದ ಮೊಬೈಲ್ ಫೋನ್‌ಗಳು, ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಗಳು, ತಂತುಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಉಪಕರಣಗಳ ಈ ರಾಶಿ ಈಗ ಸರಿಯಾದ ನಿರ್ವಹಣಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಿಲ್ಲದೆ ದಿನೇ ದಿನೇ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಮೊಹನಲಾಲ್‌ಗಂಜ್ ಸಮೀಪದ ಏಕೈಕ ತ್ಯಾಜ್ಯ ಸಂಸ್ಕರಣಾ ಘಟಕವನ್ನು ಮುಚ್ಚಲಾಗಿದೆ. ಈ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಇ-ತ್ಯಾಜ್ಯ ಈಗ ಗೃಹ ತ್ಯಾಜ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಮಿಶ್ರಣಗೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದು, ಪರಿಸರ ಮಾಲಿನ್ಯ ಮತ್ತು ಆರೋಗ್ಯದ ಅಪಾಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತಿದೆ.

ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಡಿಜಿಟಲ್ ಸಾಧನಗಳ ಬಳಕೆ ವೇಗವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವುದು ಮತ್ತು ಜನರು ಹೊಸ ಉಪಕರಣಗಳನ್ನು ನಿರಂತರವಾಗಿ ಖರೀದಿಸುತ್ತಿರುವುದರಿಂದ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ತ್ಯಾಜ್ಯದ ಪರ್ವತ ದಿನದಿಂದ ದಿನಕ್ಕೆ ಎತ್ತರವಾಗುತ್ತಿದೆ. ರಾಜ್ಯದ ಅನೇಕ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಇ-ತ್ಯಾಜ್ಯ ಸಂಗ್ರಹಣೆ ಅಥವಾ ಮರುಬಳಕೆಗಾಗಿ ಸರಿಯಾದ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಇಲ್ಲ. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಈ ತ್ಯಾಜ್ಯ ಸಾಮಾನ್ಯ ಕಸದೊಂದಿಗೆ ಮಿಶ್ರಣವಾಗುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಅನೌಪಚಾರಿಕವಾಗಿ ನಾಶಪಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದರಿಂದ ಸೀಸ, ಪಾರದು ಮತ್ತು ಇತರ ವಿಷಕಾರಿ ಲೋಹಗಳು ಗಾಳಿ, ನೀರು ಮತ್ತು ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ಬೆರೆತು ಹೋಗುತ್ತವೆ. ಇದರಿಂದ ಪರಿಸರ ಮತ್ತು ಮಾನವ ಆರೋಗ್ಯಕ್ಕೆ ತೀವ್ರ ಹಾನಿ ಉಂಟಾಗುತ್ತಿದೆ.

ಪರಿಸರ ತಜ್ಞರು ಎಚ್ಚರಿಸಿದ್ದಾರೆ — ತಕ್ಷಣದ ಕ್ರಮ ಕೈಗೊಳ್ಳದಿದ್ದರೆ ಈ ಸಮಸ್ಯೆ ಮುಂದಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಇನ್ನಷ್ಟು ಗಂಭೀರವಾಗಲಿದೆ. ಈ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಪರಿಹರಿಸಲು ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರವು ಅಧಿಕೃತ ಇ-ತ್ಯಾಜ್ಯ ಸಂಗ್ರಹ ಕೇಂದ್ರಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಬೇಕು, ಹಳೆಯ ಉಪಕರಣಗಳ ಮರುಬಳಕೆ ಮತ್ತು ಮರುಸಂಸ್ಕರಣೆಗೆ ಉತ್ತೇಜನ ನೀಡಬೇಕು. ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಜಾಗೃತಿ ಅಭಿಯಾನಗಳು, ಸಣ್ಣ ದುರಸ್ತಿಗೊಳಿಸುವ ಉದ್ಯಮಗಳಿಗೆ ಬೆಂಬಲ ಮತ್ತು ತ್ಯಾಜ್ಯ ನಿರ್ವಹಣಾ ನಿಯಮಗಳ ಕಠಿಣ ಅನುಷ್ಠಾನದಿಂದ ಮಾತ್ರ ಈ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ಅಪಾಯವನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟಬಹುದು. ಇಲ್ಲವಾದರೆ, ಈ ನಿರ್ಲಕ್ಷ್ಯದ ಬೆಲೆ ಪರಿಸರ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಆರೋಗ್ಯವೇ ಭರಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.