International Day of Forests: India’s efforts in reviving biodiversity

On March 21, 2025, the International Day of Forests spotlights the theme "Forests and Food," emphasizing the intrinsic link between forest ecosystems and global food security. Forests provide essential resources—fruits, seeds, roots, and wild meat—that sustain indigenous and rural communities worldwide. In India, forests are deeply intertwined with the nation's culture, economy, and biodiversity, making their conservation both an environmental necessity and a fundamental responsibility. ​Press Information Bureau

To address these imperatives, the Indian government has implemented several initiatives:​

National Agroforestry Policy (2014): This policy promotes the integration of trees and crops on farmland to enhance agricultural productivity, improve soil health, and provide farmers with additional income sources. The scheme supports the production and distribution of Quality Planting Material (QPM) through nurseries and tissue culture units. The ICAR-Central Agroforestry Research Institute (CAFRI) serves as the nodal agency, offering technical support, certification, and training. Collaborations with institutions like ICFRE, CSIR, ICRAF, and state agricultural universities ensure effective implementation.

Green India Mission (GIM): As part of the National Action Plan on Climate Change (NAPCC), GIM aims to protect, restore, and enhance India's forest cover. Its goals include expanding forest/tree cover by 5 million hectares and improving the quality of another 5 million hectares of forest and non-forest land. The mission also seeks to boost ecosystem services like carbon sequestration, water management, and biodiversity, thereby improving livelihoods for 3 million households through increased income from forest-based activities. ​

Forest Fire Prevention & Management Scheme: This centrally sponsored scheme assists states and Union Territories in preventing and controlling forest fires. It emphasizes community involvement in forest protection and leverages modern technologies—such as Remote Sensing, GPS, and GIS—for effective fire prevention and management. 

Pradhan Mantri Van Dhan Yojana (PMVDY): Launched in 2018, PMVDY aims to improve tribal livelihoods by enhancing the value of forest produce. It facilitates the formation of Van Dhan Vikas Kendras (VDVKs), each comprising 300 members from 15 Self-Help Groups (SHGs). These centers focus on processing, value addition, and marketing of Minor Forest Produce (MFPs), transforming tribal gatherers into entrepreneurs through skill training, infrastructure support, and market linkages. 

Collectively, these initiatives underscore India's commitment to integrating forest conservation with sustainable development, ensuring that forests continue to nourish both the environment and the communities that depend on them.​

वन और खाद्य सुरक्षा: सतत विकास की ओर भारत की पहल

21 मार्च 2025 को अंतर्राष्ट्रीय वन दिवस का विषय "वन और खाद्य" रखा गया है, जो वन पारिस्थितिकी तंत्र और वैश्विक खाद्य सुरक्षा के बीच के गहरे संबंध को उजागर करता है। वन न केवल पारिस्थितिक संतुलन बनाए रखते हैं, बल्कि फल, बीज, जड़ें और वनोपज प्रदान कर स्थानीय और आदिवासी समुदायों की आजीविका का भी स्रोत हैं। भारत में, वन संरक्षण न केवल एक पर्यावरणीय आवश्यकता है, बल्कि आर्थिक और सांस्कृतिक दृष्टि से भी महत्वपूर्ण है। इसी को ध्यान में रखते हुए, सरकार ने कई योजनाएँ लागू की हैं:

• राष्ट्रीय कृषि वानिकी नीति (2014): इस नीति का उद्देश्य कृषि भूमि पर वृक्षारोपण को बढ़ावा देना है, जिससे मृदा स्वास्थ्य और किसान की आय में वृद्धि हो। गुणवत्ता युक्त पौध सामग्री (QPM) के उत्पादन और वितरण को प्रोत्साहित किया जा रहा है।
• ग्रीन इंडिया मिशन (GIM): इस मिशन के तहत वन और गैर-वन क्षेत्रों में 1 करोड़ हेक्टेयर भूमि की हरित वृद्धि का लक्ष्य रखा गया है, जिससे जल संरक्षण, जैव विविधता और कार्बन अवशोषण में सुधार होगा।
• वन अग्नि प्रबंधन योजना: यह योजना राज्यों को वनाग्नि रोकथाम और प्रबंधन में सहायता प्रदान करती है, जिसमें सैटेलाइट तकनीक, जीआईएस और स्थानीय समुदायों की भागीदारी को बढ़ावा दिया जाता है।
• प्रधानमंत्री वन धन योजना (PMVDY): इस योजना के तहत वन उपज को मूल्य संवर्धन कर बाजार तक पहुँचाने के लिए वन धन विकास केंद्रों (VDVK) की स्थापना की गई है, जिससे आदिवासी समुदायों को आर्थिक रूप से सशक्त बनाया जा सके।

इन पहलों के माध्यम से भारत वन संरक्षण और सतत विकास को एक साथ आगे बढ़ाने के लिए प्रतिबद्ध है।

वन आणि अन्न सुरक्षा: भारताची शाश्वत विकासाकडे वाटचाल

आंतरराष्ट्रीय वन दिन 21 मार्च 2025 रोजी "वन आणि अन्न" या संकल्पनेवर आधारित आहे. हे वन परिसंस्था आणि जागतिक अन्न सुरक्षेतील महत्त्वाच्या संबंधावर प्रकाश टाकते. वने केवळ पर्यावरणाचे संतुलन राखत नाहीत, तर फळे, बिया, मुळे आणि वनौषधींचा स्रोत म्हणून ग्रामीण आणि आदिवासी समुदायांना उपजीविका पुरवतात. भारतात वनसंवर्धन केवळ पर्यावरणीय गरज नसून ते आर्थिक आणि सांस्कृतिकदृष्ट्याही अत्यंत महत्त्वाचे आहे. यासाठी सरकारने पुढील महत्त्वपूर्ण उपक्रम राबवले आहेत:

• राष्ट्रीय कृषी वनीकरण धोरण (2014): या धोरणाचा उद्देश कृषी जमिनीसह झाडे लावण्यास प्रोत्साहन देणे आहे, ज्यामुळे मृदा आरोग्य सुधारेल आणि शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढेल. गुणवत्ता रोप लागवडीला मदत करणारे केंद्र स्थापन करण्यात आले आहेत.
• ग्रीन इंडिया मिशन (GIM): या मिशन अंतर्गत 1 कोटी हेक्टर क्षेत्रामध्ये वनवाढ घडवण्याचे लक्ष्य आहे. यात जलसंवर्धन, जैवविविधता वृद्धी आणि कार्बन शोषण क्षमतेत सुधारणा करण्याचे उद्दिष्ट आहे.
• वन अग्नि व्यवस्थापन योजना: राज्यांना वनाग्नि प्रतिबंध आणि नियंत्रणासाठी तांत्रिक मदत पुरवली जाते. यामध्ये सॅटेलाइट तंत्रज्ञान, जीआयएस आणि स्थानिक समुदायांच्या सहभागावर भर दिला जातो.
• प्रधानमंत्री वन धन योजना (PMVDY): या योजनेंतर्गत वन धन विकास केंद्रे (VDVK) स्थापन करण्यात येत असून, आदिवासी समुदायांना लघु वनउत्पादनांचे मूल्य संवर्धन करून त्यांचे आर्थिक सबलीकरण करण्यात मदत केली जाते.

ही सर्व धोरणे आणि उपक्रम भारताच्या वनसंवर्धन आणि शाश्वत विकासाच्या बांधिलकीची साक्ष देतात.

વન અને ખોરાક સુરક્ષા: ભારતની શાશ્વત વિકાસ તરફની યાત્રા

આંતરરાષ્ટ્રીય વન દિવસ 21 માર્ચ 2025ના રોજ "વન અને ખોરાક" થીમ પર આધારિત છે, જે વન પર્યાવરણ અને વૈશ્વિક ખોરાક સુરક્ષા વચ્ચેના મહત્વપૂર્ણ સંબંધને હાઇલાઇટ કરે છે. વન માત્ર પર્યાવરણનું સંતુલન જ જાળવી રાખતા નથી, પણ ગામડાં અને આદિવાસી સમુદાય માટે ફળ, બીજ, મૂળ અને લઘુ વન ઉત્પાદનનો મુખ્ય સ્ત્રોત પણ છે. ભારતમાં, વન સંવર્ધન માત્ર પર્યાવરણ માટે જ જરૂરી નથી, પણ આર્થિક અને સાંસ્કૃતિક રીતે પણ મહત્વપૂર્ણ છે. સરકાર દ્વારા વન સંવર્ધન અને આજીવિકા સુધારવા માટે કેટલીક મહત્વપૂર્ણ યોજનાઓ અમલમાં મુકાઈ છે:

• રાષ્ટ્રીય કૃષિ વનઉદ્યાન નીતિ (2014): આ નીતિ ખેડૂતને ખેતી સાથે વૃક્ષારોપણ માટે પ્રોત્સાહન આપે છે, જે માટીનું આરોગ્ય સુધારે છે અને ખેડૂતો માટે વધારાની આવક જનરેટ કરે છે. ઉચ્ચ ગુણવત્તાની નર્સરી અને પ્લાન્ટેશન મટિરિયલ માટે પણ સહાય આપવામાં આવે છે.
• ગ્રીન ઇન્ડિયા મિશન (GIM): આ મિશન અંતર્ગત 1 કરોડ હેક્ટર વિસ્તારમાં વન અને વૃક્ષ આછાદન વધારવાનો લક્ષ્યાંક છે. જળ સંરક્ષણ, જીવવિજ્ઞાનિક વૈવિધ્ય અને કાર્બન શોષણ માટે પણ તે મહત્વપૂર્ણ છે.
• વન અગ્નિ વ્યવસ્થાપન યોજના: આ યોજના રાજ્ય સરકારોને વનાગ્નિ રોકવા અને નિયંત્રણ માટે ટેકનિકલ સહાય પૂરી પાડે છે. તેમાં સેટેલાઇટ ટેક્નોલોજી, GIS અને સ્થાનિક સમુદાયોનો સહયોગ સામેલ છે.
• પ્રધાનમંત્રી વન ધન યોજના (PMVDY): આ યોજના અંતર્ગત વન ધન વિકાસ કેન્દ્રો (VDVK)ની રચના કરવામાં આવી છે, જે આદિવાસી સમુદાયોને નાના વનઉત્પાદનનું મૂલ્યવર્ધન કરીને આત્મનિર્ભર બનાવે છે.

આ તમામ યોજનાઓ અને પ્રયાસો વન સંવર્ધન અને શાશ્વત વિકાસ માટે ભારતની પ્રતિબદ્ધતાને દર્શાવે છે.

అరణ్యాలు మరియు ఆహార భద్రత: భారతదేశం యొక్క స్థిరమైన అభివృద్ధి పథం

అంతర్జాతీయ అరణ్య దినోత్సవం 2025 మార్చి 21న "అరణ్యాలు మరియు ఆహారం" అనే థీమ్‌తో నిర్వహించబడుతోంది. ఇది అరణ్యాల పర్యావరణ వ్యవస్థలు మరియు గ్లోబల్ ఫుడ్ సెక్యూరిటీ మధ్య గల సంబంధాన్ని హైలైట్ చేస్తుంది. అరణ్యాలు కేవలం పర్యావరణ సమతుల్యతను మాత్రమే కాపాడవు, అవి గ్రామీణ మరియు ఆదివాసీ సముదాయాలకు పండ్లు, గింజలు, మూలాలు, చిన్న అటవీ ఉత్పత్తుల ముఖ్యమైన ఆదాయ వనరుగా నిలుస్తాయి. భారతదేశంలో, అరణ్య సంరక్షణ పర్యావరణ పరంగా మాత్రమే కాకుండా ఆర్థిక మరియు సాంస్కృతిక ప్రాధాన్యతను కలిగి ఉంది. ఈ లక్ష్యాలను సాధించేందుకు, భారత ప్రభుత్వం అనేక ముఖ్యమైన పథకాలను అమలు చేసింది:

•  జాతీయ వ్యవసాయ అరణ్య విధానం (2014): ఈ విధానం రైతులకు వ్యవసాయ భూములపై చెట్ల పెంపకాన్ని ప్రోత్సహించి, నేల ఆరోగ్యాన్ని మెరుగుపరిచేలా మరియు అదనపు ఆదాయ మార్గాలను అందించేలా రూపొందించబడింది. అధిక నాణ్యత కలిగిన మొక్కల పంపిణీకి మద్దతు ఇవ్వబడుతోంది.
•  గ్రీన్ ఇండియా మిషన్ (GIM): ఈ మిషన్ 1 కోట్ల హెక్టార్ల అరణ్య, అరణ్యేతర భూములను మెరుగుపరచడమే లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది. ఇది నీటి సంరక్షణ, జీవ వైవిధ్యం మరియు కార్బన్ శోషణ సామర్థ్యాన్ని పెంచడంలో ముఖ్యమైన పాత్ర పోషిస్తుంది.
• అరణ్య అగ్ని నివారణ మరియు నిర్వహణ పథకం: ఈ పథకం అరణ్య అగ్నిని అరికట్టేందుకు మరియు నిర్వహించేందుకు రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలకు సాంకేతిక సహాయాన్ని అందిస్తుంది. ఉపగ్రహ సాంకేతికత, జీఐఎస్ మరియు స్థానిక సముదాయాల సహకారాన్ని వినియోగిస్తుంది.
•  ప్రధానమంత్రి వనధన్ యోజన (PMVDY): ఈ పథకం కింద వనధన్ వికాస్ కేంద్రాలు (VDVK) ఏర్పాటు చేయబడి, ఆదివాసీ సముదాయాలకు చిన్న అటవీ ఉత్పత్తుల విలువ పెంచే అవకాశాలను అందిస్తూ, వారి ఆర్థిక అభివృద్ధికి దోహదం చేస్తాయి.

ఈ అన్ని చర్యలు భారతదేశం అరణ్య సంరక్షణ మరియు స్థిరమైన అభివృద్ధి వైపు తీసుకుంటున్న బాధ్యతను సూచిస్తున్నాయి.

ಅರಣ್ಯ ಮತ್ತು ಆಹಾರ ಭದ್ರತೆ: ಭಾರತದ ಸ್ಥಿರಾಭಿವೃದ್ಧಿಯತ್ತ ಪಯಣ

ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಅರಣ್ಯ ದಿನ 2025 ಮಾರ್ಚ್ 21 ರಂದು "ಅರಣ್ಯ ಮತ್ತು ಆಹಾರ" ಎಂಬ ವಿಷಯದಡಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಇದು ಅರಣ್ಯ ಪರಿಸರ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮತ್ತು ಜಾಗತಿಕ ಆಹಾರ ಭದ್ರತೆಯ ನಡುವೆ ಇರುವ ಅಗತ್ಯ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಹತ್ತಿಕ್ಕಿಸುತ್ತದೆ. ಅರಣ್ಯಗಳು ಕೇವಲ ಪರಿಸರ ಸಮತೋಲನವನ್ನು ಕಾಪಾಡುವಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಗ್ರಾಮೀಣ ಮತ್ತು ಆದಿವಾಸಿ ಸಮುದಾಯಗಳಿಗೆ ಹಣ್ಣಿನ ಮಣ್ಣು, ಬೀಜಗಳು, ಮೂಲೆಗಳು ಮತ್ತು ಅರಣ್ಯ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ಮುಖ್ಯ ಆರ್ಥಿಕ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತವೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ, ಅರಣ್ಯ ಸಂರಕ್ಷಣೆ ಪರಿಸರದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ, ಆರ್ಥಿಕ ಹಾಗೂ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕವಾಗಿ ಸಹ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ, ಸರ್ಕಾರ ಹಲವಾರು ಪ್ರಮುಖ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಅನುಷ್ಠಾನಗೊಳಿಸಿದೆ:

• ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕೃಷಿ ವನೀತಿನೀತಿ (2014): ಈ ನೀತಿಯ ಉದ್ದೇಶ ರೈತರನ್ನು ಕೃಷಿ ಜಮೀನಿನಲ್ಲಿ ಮರಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಯಲು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸುವುದು, ಇದರಿಂದ ಮಣ್ಣಿನ ಆರೋಗ್ಯವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಿ, ಅವರ ಆದಾಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ನೆರವಾಗುವುದು. ಗುಣಮಟ್ಟದ ಸಸಿಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಸಲು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿದೆ.
• ಗ್ರೀನ್ ಇಂಡಿಯಾ ಮಿಷನ್ (GIM): ಈ ಯೋಜನೆಯಡಿ 1 ಕೋಟಿ ಹೆಕ್ಟೇರ್ ಅರಣ್ಯ ಮತ್ತು ಅರಣ್ಯೇತರ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಹಸಿರುಗೊಳಿಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಲಾಗಿದೆ. ಇದು ನೀರಿನ ಸಂರಕ್ಷಣೆ, ಜೀವವೈವಿಧ್ಯತೆ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಬನ್ ಶೋಷಣಾ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಸಹಾಯಕವಾಗಿದೆ.
• ಅರಣ್ಯ ಅಗ್ನಿ ನಿರ್ವಹಣಾ ಯೋಜನೆ: ಈ ಯೋಜನೆ ಅರಣ್ಯ ಬೆಂಕಿಯನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟಲು ಮತ್ತು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರಗಳಿಗೆ ತಾಂತ್ರಿಕ ನೆರವನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಉಪಗ್ರಹ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ, ಜಿಐಎಸ್ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳೀಯ ಸಮುದಾಯಗಳ ಭಾಗವಹಿಸುವಿಕೆ ಸೇರಿದೆ.
• ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ ವನಧನ್ ಯೋಜನೆ (PMVDY): ಈ ಯೋಜನೆಯಡಿ ವನಧನ್ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಕೇಂದ್ರಗಳು (VDVK) ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದು, ಅರಣ್ಯ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ಮೌಲ್ಯವರ್ಧನೆ ಮೂಲಕ ಆದಿವಾಸಿ ಸಮುದಾಯಗಳನ್ನು ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಸಬಲಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.

ಈ ಎಲ್ಲ ಯೋಜನೆಗಳು ಮತ್ತು ಉಪಕ್ರಮಗಳು, ಭಾರತ ಅರಣ್ಯ ಸಂರಕ್ಷಣೆ ಮತ್ತು ಸ್ಥಿರಾಭಿವೃದ್ಧಿಯತ್ತ ಮುಂದುವರಿಯುತ್ತಿರುವ ಬದ್ಧತೆಯನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತವೆ.